20. rocznica powrotu katechezy do szkół
Abp Józef Michalik
„Religia jest odpowiedzią na ostateczne pytania człowieka”.
Abraham Joshua Heschel
W dniu 3 sierpnia minęła 20. rocznica podjęcia decyzji o powrocie katechezy do szkół. Wakacyjne klimaty pewnie nie sprzyjają rocznicy, tym bardziej wypada powiedzieć kilka słów na ten temat.
Kościół po latach odmawiania mu prawa do obecności w życiu publicznym, a już szczególnie eliminowany z miejsc kształcenia młodzieży i dzieci, wypracował, i to z niemałym trudem, przy sprzeciwie komunistów swój sposób przekazywania orędzia Ewangelii przez wybudowane salki katechetyczne. Dwadzieścia lat temu funkcjonowały one już na pewnym poziomie. Jednakże w dużych aglomeracjach miejskich, gdzie nasycenie szkół było duże, „technicznie” niemożliwe było objęcie katechizacją wszystkich. Brakowało godzin po lekcjach, a i siły księży też nie były niewyczerpane.
Kiedy otworzyła się możliwość powrotu katechezy do szkół, podczas Konferencji Biskupów analizowaliśmy także sytuację katechezy w czasach przedwojennych, gdy była ona obowiązkowa i w szkołach. Nieocenione wskazówki wniósł w tej kwestii bp Albin Małysiak, który wyliczeniami statystycznymi uzasadniał szanse i możliwości objęcia młodzieży formacją religijną. Dla pełni obrazu warto powiedzieć, że temat wracał w czasie spotkań z Ojcem Świętym. Chodziło o propozycję referendum, gdyż taki pomysł również się w tym czasie pojawił. Ojciec Święty myśl tę uciął krótkim stwierdzeniem, że przecież metryka chrzcielna jest najdobitniejszą formą referendum. Każdy ochrzczony ma obowiązek pogłębiania wiary, a jedną z dróg jest katecheza.
Katecheza wreszcie wróciła do szkoły, mimo iż władze odmówiły wynagradzania katechetów. Decyzja biskupów była jednoznaczna – istotną sprawą jest kontakt z młodzieżą, formacja wiary i dlatego księża będą katechizować bez wynagrodzenia. Wiedzieliśmy, że wybieg ówczesnych władz jest celowy, ale nie chcieliśmy sprawy zaogniać. Po wyciszeniu fali agresji, w których dominowała znana i dziś liberalna gazeta, katechetom – zgodnie z kodeksem pracy – przyznano prawo do wynagrodzenia. Dziś nie kwestionuje się już prawnych aspektów obecności katechezy w szkole, pojawiają się natomiast głosy obwiniające kryzys wiary, przejawiający się zanikiem obecności ludzi młodych w kościołach, właśnie powrotem katechezy do szkół. Głosy te słychać niekiedy także z kręgów duchownych.
Zapomina się nagle o realnym kryzysie rodziny oraz o wielkim spustoszeniu czasów komunizmu, a także o wielkich wysiłkach współczesnych środowisk neoliberalnych, podejmujących wyrafinowane środki niszczenia religijności i wiary. Uznawana za religijność przekora młodego pokolenia czasów komunistycznych uśpiła środowiska rodzinne, które zdyspensowały się od rodzinnej katechizacji i wspólnej codziennej modlitwy. Niewykorzystana została w pełni trwająca sporo lat tendencja poszukiwania wspólnoty, jako miejsca odnajdywania swojej chrześcijańskiej tożsamoś-ci. Ostatnia publikacja wszystkich tomów „Dzienników” Marii Dąbrowskiej jasno pokazuje ten mechanizm zepchnięcia religii do podziemia. W domach ludzi władzy, kultury itp. zaledwie szeptem mówiono o Bogu, Kościele. Owszem, z lękiem wypowiadano słowa o strasznych latach stalinizmu, ale jednocześnie jawnie uczestniczono w manifestacjach promujących komunizm, wychwalano ateistyczny establishment, a nawet kłócono się o pominięcie niektórych w zaproszeniach na te masówki. Zatem kiedy i gdzie miała wychować się elita religijna?
Problemem współczesnej katechizacji nie jest jej miejsce, to znaczy szkoła. Problemem jest przywrócenie wewnętrznej mocy polskiej rodzinie, powszechne pogłębienie wiary, czytelnictwo prasy religijnej itd. I tu jest wielkie wołanie o kapłańską i apostolską gorliwość chrześcijan, oraz o pomysłowość w odbudowaniu atmosfery entuzjazmu wobec katechezy w szkole. Nie wiem, skąd dawniej katecheci brali środki i czas na poświęcenie się dzieciom i młodzieży po lekcjach, mimo że katechizowali po 30-35 godzin tygodniowo!
Ważnym warunkiem skutecznej formacji jest katecheza rodzinna, a w niej – w moim odczuciu – pierwszym krokiem jest zaufanie do wysiłków katechetów. Jeśli jedynym wysiłkiem rodziców dzieci pierwszokomunijnych jest często wykłócanie się o liczbę kamer i kosztów dekoracji, to należy bardzo się bać o dalszy los religijnej formacji. Kilka lat temu w jednej ze znanych mi parafii po dziewięciu miesiącach od I Komunii św. ksiądz katecheta rozdawał dyplomiki dla dzieci, które odprawiły 9 pierwszych piątków miesiąca. Na blisko 70 dzieci przywilej ten wypełniło raptem 6. Potem jest już tylko gorzej. Dzieci zaniedbane w modlitwie, bez wspólnego uczestnictwa w niedzielnej Eucharystii, wchodząc w trudny okres czasów gimnazjalnych, duchowo pustoszeją i stają się rzeczywiście wielkim pytaniem i wielkim niepokojem dla swoich katechetów. Przy tej okazji trzeba też powiedzieć, że powrót katechezy do szkół świadczył o „normalnieniu” relacji Kościół – szkoła i o rozbiciu myślowego „getta” w sprawach relacji wiara – rozum, czego we współczesnej kulturze pominąć się nie da.
Kończąc tę refleksję, pragnę podziękować wszystkim, dzięki którym katecheza wróciła do szkół i wszystkim aktualnym katechetom. Odpowiadam też na postawione mi kiedyś pytanie: Tak, jestem głęboko przeświadczony, że gdyby katecheza była dzisiaj przy parafiach, frekwencja dzieci i młodzieży w kościołach wcale nie byłaby większa, a nie wiem, czy w niektórych okręgach Polski nawet mniejsza.
"Niedziela" 34/2010