Auschwitz, Dachau, Ravensbrück
Ks. Marek Łuczak
Zanim Europa rozpocznie świętowanie majowej rocznicy zakończenia wojny, na jej mapie będzie można dostrzec miejsca, w których wspominać będziemy nie tyle dawnych żołnierzy, ile więźniów. Niedawno obchodziliśmy rocznicę wyzwolenia obozu Auschwitz, a z końcem kwietnia będziemy świętować oswobodzenie obozów w Dachau i Ravensbrück.
KL Dachau działał już od 1933 r. Przeznaczony był głównie dla duchownych i Żydów, choć na początku jego działalności chodziło o przeciwników politycznych reżimu hitlerowskiego. Co znamienne, miał być swego rodzaju wzorem od strony logistycznej i administracyjnej dla późniejszych tego typu pomysłów. Strona kościelna szacuje, że w czasie działalności obozu podczas wojny trafiło tam ponad 3 tys. księży, zarówno diecezjalnych, jak i zakonnych.
Drugi z obozów, ten w Ravensbrück, działał zasadniczo od 1939 r. Jego budowę rozpoczęli więźniowie KL Sachsenhausen w 1938 r. Przeznaczony był dla kobiet. Obok budynków obozowych wzniesiono wielkie hale produkcyjne. Dzięki temu usytuowaniu niemieckie firmy mogły wykorzystywać więźniarki do niewolniczej pracy.
Uratował ich św. Józef
Dla abp. Kazimierza Majdańskiego obozowa rzeczywistość w Dachau z jednej strony jawiła się w czarnych barwach, z drugiej strony miała swoje przebłyski: „Władcy obozowi wszystkich szczebli (wśród nich także sami więźniowie) byli katami. A jednak znalazły się wyjątki. Świadczyły o tym, że człowiek zawsze może pozostać człowiekiem. Niech wystarczą dwa nazwiska: naszego blokowego, Freya, prawdziwego człowieka, oraz głównego pielęgniarza na zbrodniczej stacji doświadczalnej, Heinricha Stöhra, który ratował życie innych, ryzykując własnym. Jednak poza tymi zjawiskami najzupełniej wyjątkowymi szalała bezkarnie cywilizacja śmierci. W jej ocenie więźniowie to numery. Numery nadają się i do liczenia (w obozie ciągle liczono), i do unicestwienia”.
Świadectwa księży więźniów obozu umieszczone są na stronach internetowych sanktuarium św. Józefa w Kaliszu.
Żywi świadkowie okrucieństwa
Wyjątkowy charakter mają także wspomnienia ostatnich żyjących więźniarek obozu w Ravensbrück. Wanda Półtawska i Stanisława Śledziejowska-Osiczko wspominają: „Pierwotnie planowano osadzenie w nim 15 tys. więźniarek. Wraz z wybuchem wojny obóz nabrał charakteru międzynarodowego i wielokrotnie był rozbudowywany. W latach 1939-45 przez KL Ravensbrück przeszło ponad 132 tys. kobiet (w tym grupa dzieci) 27 narodowości. Polki stanowiły grupę najliczniejszą, bo ok. 40-tysięczną, i były zakwalifikowane jako więźniarki polityczne. Do chwili otwarcia bram obozu wiosną 1945 r. przeżyło ok. 8 tys. kobiet. Warunki egzystencji zaprzeczające wszelkim zasadom higieny, głód, ciężka praca, terror, szykany ze strony dozorczyń i esesmanów oraz egzekucje i selekcje do gazu – stwarzały atmosferę niepewności i nieustannej presji psychicznej, która dodatkowo zwiększała śmiertelność. (...)
W Ravensbrück przeprowadzano doświadczenia następującego rodzaju: operacje mające na celu wywołanie zakażenia i wypróbowanie jego leczenia sulfonamidami; operacje kostne, mięśniowe i nerwowe, polegające na wycinaniu części nerwów podudzia itp. Operowane współwięźniarki były nazywane «królikami». Władze obozowe czyniły wszelkie zabiegi, aby zatrzeć ślady swojej zbrodniczej działalności. Tylko międzynarodowa solidarność więźniarska pozwoliła przeżyć «królikom» i stać się żywymi świadkami okrucieństwa podczas procesu w Norymberdze. W obozie funkcjonowało krematorium, a prochy spalonych kobiet topiono w pobliskim jeziorze Schwedt. Od sierpnia 1944 r. Niemcy przywieźli do obozu ok. 12 tys. Polek z Powstania Warszawskiego. W tych nieludzkich warunkach, gdy brakowało nawet baraków, a więźniarki musiały mieszkać praktycznie w namiotach pod gołym niebem, urodziło się ok. 800 dzieci. Były to, z nielicznymi wyjątkami, dzieci polskich kobiet z powstańczej Warszawy. Przeżyło ok. 30 noworodków. Konspiracja w trudnych warunkach obozowych, tajne nauczanie, poezja, działalność artystyczna w ukryciu, pomoc słabszym, solidarność – ubogacały charakter i pozwalały zachować godność. Wartości te pozwoliły nam, więźniarkom, na przetrwanie, nakazując przekazywanie młodemu pokoleniu, że «o tym nie można zapomnieć»”.
Na stronie internetowej „Niedzieli” można znaleźć szczegółowe informacje na temat obchodów związanych z rocznicą wyzwolenia obozu w Ravensbrück.
„Niedziela” 17/2015