Dyplomacja papieska w służbie wolności i jedności Kościoła

Rozpoczynając swój wykład od sprecyzowania tego, czym jest i jakie cele stawia sobie papieska dyplomacja, utrzymująca obecnie stosunki z 184 państwami, abp Gallagher podkreślił, że nawiązuje ona do tradycji tzw. stałej dyplomacji, w świetle której Stolica Apostolska zawsze była postrzegana jako aktywny członek sieci, tworzącej stabilne relacje międzynarodowe. „Działalność ta, pomimo wszystkich swoich ograniczeń, nadal służy pokojowemu współistnieniu ludzi - mówił watykański dyplomata. Podkreślił, że jednym z priorytetów papieskiej dyplomacji zawsze było zapewnienie libertas Ecclesiae, czyli życia i działalności konkretnej wspólnoty wierzących, a także zapewnienie wspólnotowej więzi między „centrum” Kościoła a jego „peryferiami”. „To właśnie ten rodzaj komunii, jak powiedział Papież Franciszek, jest narzędziem niezbędnym do przezwyciężania różnic i zapobiegania antagonizmom i podziałom” - mówił hierarcha. Podkreślił także, że komunia Kościoła i jego poszczególnych członków jest fundamentem wszelkich starań na rzecz dialogu ze światem.

Watykański „soft power” i papież, jako lider dyplomacji

Odwołując się m.in. do przykładu Jana Pawła II i jego działalności zwłaszcza w kontekście państw Europy Środkowej, abp Gallagher przypomniał, że to Ojciec Święty jest pierwszym dyplomatą Watykanu. „Poprzez swoje adhortacje i modlitwy, spotkania i encykliki, podróże apostolskie po całym świecie, Papież niestrudzenie korzysta ze swojego autorytetu moralnego, aby przypominać jednostkom i narodom o naszej wspólnej odpowiedzialności za siebie nawzajem” - mówił.

Docenił też rolę Stolicy Apostolskiej w instytucjach międzynarodowej, w których najczęściej pełni ona rolę obserwatora, a nie pełnoprawnego członka, co daje jej skuteczną „miękką siłę” oddziaływania. Zwrócił uwagę, że apolityczny charakter sprawia, że Watykan staje się skutecznym mediatorem i „jest w stanie budować mosty tam, gdzie inni mogą widzieć tylko podziały nie do pokonania”.

Dialog drogą do pokoju i „dyplomacja miłosierdzia”

Jak podkreślił abp Gallagher, „nawet w najtrudniejszych i najbardziej niepewnych sytuacjach to właśnie dialog otwiera drogi do pokoju”, a Stolica Apostolska, interpretując rzeczywistość w świetle Ewangelii i z poszanowaniem prawa międzynarodowego, konsekwentnie stara się prowadzić dialog, promując zgodę i pokój. Określił te starania mianem „dyplomacji miłosierdzia”, podkreślając, że polega ona na „budowaniu mostów, poszukiwaniu dialogu ze wszystkimi, wykorzystywaniu pokory i cierpliwości do rozwiązywania pozornie niemożliwych do rozwiązania węzłów”, a jej wartością dodaną jest „miłosierdzie, jako czynnik konstruktywny i gwarant porządku międzynarodowego, jedyna prawdziwa siła zdolna przerwać łańcuch nienawiści i zemsty oraz rozbroić mechanizmy ludzkiej pychy i arogancji”. Przypomniał też, że miłosierdzie powinno być rozumiane, jako zobowiązanie do wzajemnej solidarności, podejmowane na szczeblu międzynarodowym, mające na celu promowanie wspólnego dobra.

Jako przykład zastosowania w praktyce dyplomacji miłosierdzia, która „przyjmuje wszystkich i pozwala wszystkim dać z siebie to, co najlepsze”, watykański prelegent podał papieskie spotkania ofiarami współczesnej „kultury odrzucenia”.

Obrona godności ludzkiej kluczową misją

O tym, że watykańska „dyplomacja miłosierdzia” służy obronie godności ludzkiej, świadczą m.in. papieskie apele o całkowite zniesienie kary śmierci, a także jego propozycja, by z Rokiem Jubileuszowym związane były ułaskawienia więźniów. „Odwołanie się do ewangelicznej zasady miłosierdzia jako złotej zasady działalności dyplomatycznej Stolicy Apostolskiej pozwala nam dostrzec jej prawdziwie duchowy charakter. Papieska dyplomacja działa przede wszystkim na rzecz ochrony transcendentnej natury człowieka i jego podstawowych praw, afirmując jednocześnie najwyższe wartości moralne i społeczne” - wyjaśnił abp Gallagher.

Hierarcha mówił o tym temacie także w kontekście aktualnych wyzwań papieskiej dyplomacji, podkreślając, że „zangażowanie Stolicy Apostolskiej w obronę godności ludzkiej i jej niezachwiane stanowisko w kwestiach takich jak prawo do życia i nienaruszalność każdej osoby jako dziecka Bożego są kluczowe dla jej misji.” Przypomniał, że opowiada się ona za poszanowaniem świętości ludzkiego życia od poczęcia do naturalnej śmierci, a także sprzeciwia się „kolonializmowi kulturowemu”, promującemu wizję człowieka sprzeczną z nauczaniem Kościoła.

Mówiąc o poszanowaniu godności człowieka, przejawiającej się m.in. w trosce o dostęp do edukacji i kultury, niezależnie od okoliczności życiowych, abp Gallagher podkreślił bezprecedensową inicjatywę Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, który prowadzi regularne zajęcia dla osób osadzonych w więzieniach.

W obronie nienarodzonych

Mówiąc o włączaniu się Watykanu w starania o zapewnienie wszystkim ludziom właściwej opieki zdrowotnej, abp Gallagher zaznaczył, że Stolica Apostolska odrzuca niektóre koncepcje, jak np. „prawo do zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego”, ponieważ przekształciły się one w „ideologiczną globalną agendę”, promującą m.in. legalizację aborcji. „Oczywiście Stolica Apostolska promuje najwyższy poziom zdrowia dla wszystkich istot ludzkich, w tym kobiet i dziewcząt. Z tego samego powodu nie może milczeć w obliczu nikczemnych prób podważenia zdrowia i przetrwania najbardziej niewinnych i bezbronnych - nienarodzonych, osób starszych, nieuleczalnie chorych” - mówił.

Stolica Apostolska wobec wojny

„Wobec każdego scenariusza wojennego Stolica Apostolska nie przestaje powtarzać, że zasada człowieczeństwa, wyryta w sercach wszystkich ludzi i wszystkich narodów, nigdy nie może być narażona na uszczerbek w imię potrzeb militarnych, bezkrytycznie uderzając w ludność cywilną” - mówił szef watykańskiej dyplomacji w odniesieniu do bieżących wyzwań. Podkreślił, że z tego powodu Watykan angażuje się w negocjacje na rzecz rozbrojenia, a papież krytykuje wysoki wydatki na zbrojenia i politykę nuklearną.

Jan Paweł II wzorem troski o wolność religijną

Abp Gallagher docenił wielką rolę św. Jana Pawła II, który „skupił się na wolności religii jako jednym z najważniejszych aspektów swojego nauczania, a także działalności dyplomatycznej Stolicy Apostolskiej.” Przypomniał, że w obliczu z jednej strony wypaczonego rozumienia religii, prowadzącego do wojen, z drugiej zaś sekularyzacji ignorującej religijne potrzeby człowieka, Watykan utrzymuje, że wolność religijna, szanująca autonomię i świeckość państwa, jest drogą do pokoju i harmonii w społeczeństwie.

Watykan znakiem nadziei

„W obliczu tego, co Ojciec Święty nazywa «trzecią wojną światową prowadzoną fragmentarycznie», zjawisk takich jak wyścig zbrojeń, zagrożenie nuklearne i terroryzm, Stolicę Apostolską i struktury dyplomacji łączy to samo zadanie: być znakiem nadziei” - podsumował watykański prelegent. Podkreślił, że misja ta wynika z posłannictwa współczesnego Kościoła, towarzyszącego człowiekowi we wszystkich kontekstach jego życia.