Była to część większej całości – VII Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich, który obradował w Kielcach od 20 do 22 września 2017 r.

Spotkanie w Muzeum Diecezjalnym wprowadziło słuchaczy w kuluary pracy historyka badającego średniowieczne dokumenty pergaminowe oraz w świat memuarystyki – pamiętników, wspomnień, życiorysów, relacji świadków.

Archiwum Diecezjalne przez wiele lat swojej działalności zgromadziło niezwykle bogaty i cenny zasób archiwaliów, pośród których na szczególną uwagę zasługują te wywodzące się jeszcze z czasów średniowiecza. Są to cenne i znakomicie zachowane dokumenty pergaminowe, z których najstarszy, datowany na 1251 r., wydany został przez Innocentego IV (nadanie 40 dni odpustu kościołowi w Miechowie z okazji święta dedykacji kościoła).

Dr Sylwia Konarska-Winnicka z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach omówiła stan badań nad średniowiecznymi zabytkami piśmiennictwa oraz nad kościelnymi falsyfikatami, które, jak stwierdziła – pomimo „bałamutnych treści”, dla archiwistyki stanowią cenny przedmiot badań.

Omówiła tzw. dyplomy pergaminowe – cenne zabytki będące w zasobach Archiwum Diecezjalnego, np. dokument biskupa krakowskiego Jana Grota z 1331 r., wyznaczający dziesięcinę dla kościoła w Chomentowie czy przywilej dla sołectwa w Krajnie z 1375 r. wydany w kancelarii bp. Floriana Mokrskiego. Z 1489 r. pochodzi dyplom dla kościoła szpitalnego w Żarnowcu, wydany przez bp. Fryderyka Jagiellończyka.

Liczne natomiast falsyfikaty, przeważnie dotyczące datacji erekcji kościołów, były omówione na przykładzie działalności fałszerza z XVIII wieku – Stanisława Morawskiego. Była mowa np. o sfałszowanym dokumencie erekcji kościoła w Pełczyskach (Pełczyska ostatecznie sięgają datacją jeszcze dalej niż w sfałszowanym dokumencie), Biechowie czy w Prandocinie. Historyk wyjaśniała typowe znaki rozpoznawcze stosowane przez słynnego fałszerza (niewyraźne celowo pismo, inny rodzaj skrótów, brak zrostów liter) oraz motywacje, które mogły kierować proboszczami wchodzącymi w posiadanie tych dokumentów. Zauważyła, że s. Danuta Kozieł z AD w Kielcach wniosła spory wkład w rozszyfrowanie cennych dokumentów. Wiele zafałszowanych pergaminów ma się także znajdować w archiwach Tarnowa i Sandomierza. – Nieprzebadane do końca zasoby kościelne to skarb dla naukowca – podkreślała dr Konarska-Zimnicka.

Z kolei dr hab. Ryszard Gryz, profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego specjalizujący się m.in. w badaniach nad powojenną historią Kościoła w diecezji kieleckiej, wygłosił referat pt.: „Autorytety z przeszłości. Wspomnienia duchownych w zbiorach Archiwum Diecezjalnego w Kielcach”.

Prelegent po prezentacji zagadnień natury metodologicznej podjął próbę charakterystyki zasobu Archiwum Diecezjalnego w Kielcach co do zachowanych wspomnień duchownych. Wskazał na specyfikę wspomnień osób duchownych i konsekrowanych.

Na podstawie przede wszystkim publikowanych i niepublikowanych zapisków ks. Henryka Peszki – kapelana AK, prześladowanego w czasach bp. Czesława Kaczmarka, wieloletniego kanclerza kieleckiej Kurii – pokazana została postać katolickiego księdza cieszącego się w społeczeństwie dużym autorytetem. Ponadto naukowiec wskazał przykłady mniej wartościowej, z punktu widzenia historyków, działalności pamiętnikarskiej kapłanów w XIX i XX wieku. Dotyczyła ona głównie rejestracji działalności homiletycznej, katechetycznej lub spraw parafialnych.

Pamiętniki i wspomnienia pisali m.in. bp Ludwik Łętowski, ks. Edmund Skowera, ks. Szczepan Domagała, ks. Ludwik Michalik, ks. Adam Włosiński, ks. Roman Zelek i inni. Prof. Gryz krytycznie odniósł się do pamiętnikarskich wspomnień ks. Stanisława Kudelskiego, opracowanych w formie książkowych publikacji. Bardziej szczegółowo prelegent przedstawił także zapiski niepokalanki, s. Aliny Wilczyńskiej. Generalnie memuarystykę cechuje nieścisłość faktograficzna, nieodparta chęć autora w eksponowaniu swojej osoby, subiektywizm wynikający m.in. z określonego środowiska pamiętnikarza, dwupłaszczyznowość narracji, co nie oznacza, że teksty te nie stanowią bardzo cennego źródła epoki i obrazu konkretnych uwarunkowań społecznych i środowiskowych. Wkrótce ta działalność pamiętnikarska księży zostanie zaprezentowana w formie serii wydawniczej.

Organizatorem VII Powszechnego Zjazdu Archiwistów Polskich w Kielcach byli: Stowarzyszenie Archiwistów Polskich, Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, Politechnika Świętokrzyska oraz Archiwum Państwowe w Kielcach. Obrady odbywały się pod hasłem: „Archiwistyka bez granic”. Moderatorem panelu był ks. dr Tomasz Gocel, dyrektor Archiwum Diecezjalnego w Kielcach.

Powszechny Zjazd Archiwistów Polskich od 1986 r. gromadzi co 5 lat archiwistów, historyków, pracowników naukowych, przedstawicieli świata kultury i nauki, środowiska akademickiego, instytucji kościelnych, a także pasjonatów archiwistyki i historii.

W Kielcach uczestnikami obrad plenarnych i paneli byli przedstawiciele m.in. Uralskiego Uniwersytetu Federalnego w Jekaterynburgu, Univerzita Hradec Králové czy Qatar Foundation. Wśród polskich prelegentów byli przedstawiciele: Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytutu Pamięci Narodowej, Ośrodka „Karta”, archiwów kościelnych oraz archiwów społecznych.