Naszą górską wycieczkę zaczynamy w Komańczy, jednej z najstarszych osad w dolinie Osławy, założonej już na początku XVI wieku. Swój letniskowy charakter miejscowość zyskała dopiero 3 wieki później. Lata 1945-46 to najtragiczniejszy okres jej historii. Wówczas wysiedlono Łemków i spłonęła prawie cała wieś, w tym również część letniskowa, tzw. Komańcza Letnisko. Oszczędzono właściwie tylko klasztor Sióstr Nazaretanek usytuowany na zalesionym zboczu góry Bircza. Karol Wojtyła często właśnie tutaj rozpoczynał (i kończył) swoje piesze wędrowanie po tych kapuścianych górach – jak zwykli mówić o nich niektórzy, a on nazywał je górami zadumy. Wynikało to stąd, że do Komańczy niegdyś dochodziła linia kolejowa z Zagórza (niestety, już od kilkunastu lat nieczynna). W Komańczy Wojtyła był z pewnością podczas swojej pierwszej wędrówki po Bieszczadach w 1952 r. Zatrzymał się tu po drodze na długim szlaku ze Stróż w Beskidzie Niskim do Baligrodu. Odprawił Mszę św. w miejscowym kościele (zbudowanym w 1950 r. na miejscu wcześniejszego, spalonego w 1944 r.) i ruszył dalej. Rok później, w trakcie kolejnej wyprawy, zatrzymał się w Komańczy na nocleg. Grupę wędrowców przyjęły siostry nazaretanki, które zaoferowały im ciepły posiłek i nocleg w stodole na sianie. Młodego księdza Wojtyłę siostry zapamiętały jako bardzo uprzejmego i skromnego. Zauważyły też, że podczas modlitwy w klasztornej kaplicy nie korzystał z dostępnych klęczników.

Po trzech godzinach wędrówki za drogowskazami czerwonego szlaku, gdy minie się po drodze osady Prełuki i Duszatyn, dochodzi się do niezwykłego miejsca – Jeziorek Duszatyńskich. Wiosną 1907 r., wskutek roztopów i ulewnych deszczy, doszło tu do potężnego osunięcia terenu (ok. 12 mln m3 ziemi). Oderwana część zachodniego zbocza Chryszczatej zatamowała odpływ jednego z potoków, a napływ wody z okolicznych wzniesień utworzył kilka oczek wodnych i trzy jeziorka. Z tych ostatnich pozostały tylko dwa, obecnie dwukrotnie mniejsze niż wtedy. Głośne w tamtych czasach osuwisko otrzymało nazwę Zwiezło, a na jego terenie powstał rezerwat przyrody o tej samej nazwie. Wśród miejscowych do dziś krążą legendy, jakoby osuwisko powstało przy udziale sił nieczystych. Nad Jeziorkami Duszatyńskimi (Dolne i Górne) Karol Wojtyła był kilka razy. Miejsce to uważał za jedno z najbardziej magicznych w Bieszczadach. Ten piękny zakątek znalazł się w wersach jego twórczości literackiej. Tak wspominał to miejsce w dramacie Przed sklepem jubilera: „(...) Nie zapomnę nigdy tych jeziorek, co zaskoczyły nas po drodze jak gdyby dwie cysterny niezgłębionego snu. (...) Nagle, gdy tak staliśmy wpatrzeni – tego nie zapomnę do końca życia – gdzieś sponad naszych głów doszło wyraźne wołanie”. Po ok. 1,5 godziny wędrówki dociera się na wzniesienie Chryszczata (998 m n.p.m.). Kilkaset metrów przed szczytem po prawej znajdują się pozostałości cmentarza z czasów I wojny światowej, na wierzchołku góry widzimy zaś charakterystyczny betonowy słup geodezyjny. Nieco dalej po lewej widać drewniany krzyż wystawiony w 55. rocznicę pierwszego wejścia na szczyt Karola Wojtyły. Później wędrowców czekają dość długie zejście pod przełęcz Żebrak (to mniej więcej połowa drogi), a następnie mozolna wspinaczka na szczyt Wołosań, będący największym przewyższeniem na szlaku (1071 m n.p.m.). Od tego miejsca do zakończenia szlaku w Cisnej pozostają jeszcze 4 godziny drogi.

Najwyższy szczyt górski w polskich Bieszczadach to Tarnica, imponująca masywną sylwetką usytuowaną na krawędzi wybitnej grupy górskiej określanej jako gniazdo Tarnicy i Halicza. Od sąsiednich masywów górskich oddzielają ją głęboki kocioł rzeki Wołosaty i wąska przełęcz pod Tarnicą. Nazwa góry pochodzi od pierwotnego określenia przełęczy; z czasem nazwano tak sam szczyt. Jest to doskonały punkt widokowy. W pogodne dni można stąd dostrzec dalekie pasma Bieszczadów Wschodnich i Gorgany, usytuowane po stronie ukraińskiej. Wejście na szczyt wiedzie z trzech stron, najbardziej widokowe i najdłuższe jest przez pasmo Bukowe Berdo. Najpopularniejsze (dla mało wymagających turystów) – czerwonym szlakiem z Ustrzyk Górnych. Najkrótsza droga (ok. 1,5 godziny na górę) wiedzie niebieskim szlakiem od strony Wołosatego, ale jest ona również najbardziej stroma.

Za tydzień, już w ostatnim odcinku naszego cyklu (bo to, niestety, koniec wakacji) wyruszymy w pasmo Beskidu Żywieckiego. Przejdziemy trasę nazywaną ostatnią górską wycieczką kard. Karola Wojtyły, którą pokonał tuż przed wyjazdem na konklawe do Rzymu jesienią 1978 r.

Polska.
Na szlakach św. Jana Pawła II

Karol Wojtyła odwiedził Bieszczady kilkanaście razy. Najpierw jako ksiądz, potem biskup i w końcu kardynał. Pierwszy raz wędrował po Bieszczadach w 1952 r. Wtedy wyglądały one inaczej niż dzisiaj. Spustoszone osady, popalone domostwa, a przy tym jeszcze jakieś ocalałe, nie całkiem rozkradzione stare cerkwie, kapliczki, zapomniane cmentarze. Dzisiaj większości tamtych cerkwi już nie ma, zapomniane cmentarze są jeszcze bardziej zapomniane, niektórych nie można już odnaleźć, a z kapliczek poznikały świątki. Wciąż jednak jest w Bieszczadach to coś, co każe tam wracać i wędrować.

Mapka przedstawia przebieg trasy z Komańczy do Cisnej, co pokrywa się z przebiegiem znakowanego na czerwono szlaku pieszego. Do pokonania jest wiele kilometrów, a po drodze nie ma stałej bazy noclegowej. Z tego powodu warto zaplanować przyjazd do Komańczy dzień wcześniej, przenocować i nazajutrz o świcie wyruszyć w góry (koniecznie zabrać latarkę). Ponieważ trasa jest bardzo długa, będzie również męcząca. Jeśli chcemy nieco skrócić trasę, można z Komańczy do Duszatyna podjechać autem i zostawić je na parkingu. Mimo że na drodze do Duszatyna stoi znak zakazu ruchu, parking jest z reguły zapełniony samochodami. Ze szlaku Komańcza – Cisna od pewnego czasu korzystają również miłośnicy jazdy na górskich rowerach. Najwięcej adrenaliny podobno dostarcza zjazd z Wołosania. W Cisnej można przenocować w Rejonowej Stacji Ratownictwa Górskiego, która znajduje się w centrum miejscowości.

Klasztor Sióstr Nazaretanek

Pierwsze nazaretanki pojawiły się w Komańczy w maju 1928 r. Do czasu zbudowania właściwego lokum mieszkały w wynajętym domu. Wzniesiony 3 lata później na wzór pensjonatu uzdrowiskowego klasztor służył siostrom potrzebującym podreperowania zdrowia, ale i siostry od początku swojego pobytu służyły mieszkańcom Komańczy i okolic. 29 października 1955 r. w godzinach popołudniowych do klasztoru przywieziono prymasa Stefana Wyszyńskiego. Na równy rok klasztor stał się jego miejscem „odosobnienia”. Teren wokół klasztoru włączono do strefy nadgranicznej tak, by uniemożliwić wejście ewentualnym nieproszonym gościom. Obok klasztoru, w budynku obecnego schroniska PTTK, umieszczono posterunek WOP. Osoba kard. Wyszyńskiego na stałe wpisała się w historię klasztoru. Pokój na piętrze, w którym mieszkał, jest udostępniony do zwiedzania.

Krzyż na Tarnicy

Na najwyższym (1346 m n.p.m.) szczycie polskich Bieszczadów stoi 7-metrowy stalowy krzyż. Postawiono go tutaj we wrześniu 2000 r. Ale historia krzyża na Tarnicy sięga sierpnia 1980 r. Wówczas grupa kleryków z przemyskiego seminarium duchownego ustawiała tu pierwszy drewniany krzyż. Rok później zastąpiono go metalowym. W czasie 3. pielgrzymki Jana Pawła II do Polski dzięki zapałowi pielgrzymów z PTTK Rzeszów na Tarnicy stanął 6,5-metrowy krzyż, ale jego składana konstrukcja nie wytrzymywała warunków pogodowych, postanowiono więc go zmienić, co nastąpiło w roku milenijnym.