W konferencji wzięli udział m. in. abp Wacław Depo metropolita częstochowski, abp senior Stanisław Nowak, bp Antoni Długosz biskup pomocniczy archidiecezji częstochowskiej, profesorzy, kapłani – wykładowcy w Wyższym Instytucie Teologicznym i Wyższym Seminarium Duchownym w Częstochowie, klerycy, studenci WIT, osoby życia konsekrowanego.

Sympozjum rozpoczęło się Mszą św., której w kaplicy pw. Zesłania Ducha Świętego przewodniczył abp Wacław Depo.

- Miłość do Kościoła Częstochowskiego przynagla nas. To miłość wdzięczna za 90-lecie naszego Kościoła – mówił na początku Mszy św. ks. prał. dr hab. Marian Duda, dyrektor Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie.

W homilii abp Depo mówiąc o pamięci o dziejach Kościoła Częstochowskiego wskazał na „istnienie ukierunkowane ku Chrystusowi” – Do Chrystusa dzisiaj kierujemy nasze myśli – mówił abp Depo.

Metropolita częstochowski podkreślił, że „żyjemy w świecie i czasach mocnych nacisków, aby Kościół podporządkować mechanizmom współczesnych organizacji” - Te tendencje pokazują jak wielu ludzi nie rozumie nadprzyrodzonego pochodzenia Kościoła i chcą wykorzystać Kościół do swoich ziemskich strategii i celów – powiedział metropolita częstochowski i dodał, że „Kościół to wspólnota, Dom i szkoła jedności człowieka z Bogiem”.

Odnosząc się do czytań mszalnych arcybiskup wskazał na aktualność słowa Bożego – To słowo każe nam pozostawić zawsze osąd osób, sytuacji i instytucji samemu Bogu – przypomniał arcybiskup.

Abp Depo wskazał na fakt ustanowienia Dwunastu przez Jezusa – Chrystus przywołuje uczniów do siebie i po imieniu ich wybiera. Chrystus jest absolutnym punktem odniesienia. On jest fundamentem tej wspólnoty – powiedział abp Depo i dodał, że „Dwunastu jest znakiem woli Jezusa. Kolegium Dwunastu pokazuje, że nie istnieje żadna sprzeczność między Jezusem a Jego Kościołem”.

„Nie do pogodzenia jest slogan Chrystus tak, Kościół nie. Bo tak wybrany indywidualistycznie Jezus jest wytworem fantazji i źródłem podziału” – kontynuował metropolita częstochowski.

Abp Depo za Benedyktem XVI przypomniał, że „Chrystus jest zawsze współczesny, obecny w swoim Kościele”. Na zakończenie homilii metropolita częstochowski zawierzył Kościół Częstochowski, wzywając wstawiennictwa Bogarodzicy. „Maryjo prowadź” – zakończył abp Depo.

Po Mszy św. w Auli Wyższego Instytutu Teologicznego uczestnicy konferencji wysłuchali wykładów abp. seniora Stanisława Nowaka, ks. dr. Jana Koclęgi i ks. dr. Jacka Kapuścińskiego.

Otwierając konferencję ks. prał. dr hab. Marian Duda mówiąc o tajemnicy Kościoła Częstochowskiego przypomniał słowa kard. Karola Wojtyły wypowiedziane na Jasnej Górze 3 maja 1975 r., z racji 50-lecia diecezji częstochowskiej, że „Kościół Częstochowski narodził się w Wieczerniku”.

Ks. Duda przybliżył kontekst historyczny powołania diecezji częstochowskiej i sakry pierwszego biskupa częstochowskiego Teodora Kubiny odwołując się m. in. do artykułów zamieszczonych w prasie 90 lat temu, szczególnie w „Gońcu Częstochowskim”.

Następnie abp senior Stanisław Nowak omawiając temat: „Łaska nawiedzin Kościoła Częstochowskiego przez Piotra naszych czasów”, przybliżył kontekst historyczny i duchowy pielgrzymek papieskich na jasną Górę i do Częstochowy. – Trzeba pamiętać, że papież przybył do Częstochowy i na Jasną Górę, by umocnić naszą wiarę – podkreślił abp Nowak.

Obok pielgrzymek św. Jana Pawła II w 1979, 1983, 1987, 1991, 1997, 1999 r. pielgrzymki Benedykta XVI w 2006 r., zdaniem abp Nowaka bardzo ważna jest również „duchowa pielgrzymka bł. Pawła VI” – Papież Paweł VI w 1966 r. nie mógł przybyć osobiście na Jasną Górę na obchody Milenium Chrztu Polski, bo na tamtą pielgrzymkę nie zgodziły się władze komunistyczne – przypomniał abp Nowak i dodał, ze „tron z kwiatami na Jasnej Górze przypominał wiernym, że papież jest z nimi duchowo”. Abp Nowak przypomniał, że papież Benedykt XVI przybywając na Jasną Górę w maju 2006 r. przywiózł ze sobą różę Pawła VI.

Najwięcej miejsca arcybiskup senior poświęcił pielgrzymowaniu Jana Pawła II analizując również nauczanie papieża – W 1979 r. Jan Paweł II przybył na Jasną Górę i do Częstochowy, aby odbyć swoje prymicje papieskie i zawierzyć się Maryi – mówił abp Nowak i dodał, że „każda pielgrzymka Jana Pawła II miała swój szczególny kontekst i przesłanie”. – W 1983 r. papież przybył na obchody 600-lecia obecności ikony Matki Bożej na Jasnej Górze. W 1987 r. było to pielgrzymowanie z racji II Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Podczas tych pielgrzymek już bardzo mocno wybrzmiało nauczanie moralne papieża, szczególnie o sumieniu – mówił abp Nowak.

Były metropolita częstochowski przypomniał, że „szczególne znaczenie miał VI Światowy dzień Młodzieży na Jasnej Górze w 1991 r.” – Jan Paweł II sam wielokrotnie podkreślał, że były to Światowe Dni Młodzieży przełomowe. Od Częstochowy spotkania z młodzieżą nabrały bardziej charakteru religijnego i obecna była również po raz pierwszy młodzież ze Wschodu Europy – zaznaczył abp Nowak.

„Podczas wszystkich pielgrzymek Piotr naszych czasów napełnił łaską przestrzeń duchową Kościoła Częstochowskiego” – podsumował abp Nowak.

O „charyzmacie maryjnym i jego pielęgnowaniu w 90. letniej historii diecezji częstochowskiej” mówił ks. dr Jan Koclęga. Prelegent przypomniał m. in., że „biskupi częstochowscy wskazywali zawsze na wymiar maryjny diecezji częstochowskiej i mieli świadomość obecności Maryi w rzeczywistości Kościoła częstochowskiego”.

Ks. Koclęga wskazał m. in. na znaczenie sanktuariów maryjnych, koronacji wizerunków Matki Bożej, peregrynacji Cudownego Obrazu – Ważne znaczenie dla pogłębienia charyzmatu maryjnego w dziejach Kościoła Częstochowskiego ma działalność ruchów i stowarzyszeń maryjnych, w tym Pomocników Maryi Matki Kościoła. Ogromną duchowa rolę miały również Akty Zawierzenia Maryi – mówił ks. Koclęga.

Prelegent wskazał również na „przestrzeń intelektualną kształtowania charyzmatu maryjnego diecezji częstochowskiej” – Przestrzeń tę wypełniają liczne kongresy i sympozja maryjne, misja ewangelizacyjna mediów katolickich, m. in. tygodnika katolickiego „Niedziela”, Telewizji „Niedziela”, Radia Katolickiego Fiat – kontynuował ks. Koclęga.

Na zakończenie sympozjum ks. dr Jacek Kapuściński pokazał „zmaganie się Kościoła Częstochowskiego w czasach próby wiary w okresie wojny i zniewolenia komunistycznego” – Czas II wojny światowej i okres komunistyczny można nazwać stygmatem męczeństwa Kościoła Częstochowskiego – mówił ks. Kapuściński. Prelegent przypomniał, że 49 kapłanów diecezji częstochowskiej zginęło w obozach koncentracyjnych, m. in. pierwsi błogosławieni męczennicy diecezji częstochowskiej: ks. Ludwik Roch Gietyngier i ks. Maksymilian Binkiewicz, 12 księży zostało zabitych na placówkach duszpasterskich, a 29 kapłanów przeżyło piekło obozowe.

Ks. Kapuściński podkreślił, ze okrutne były również prześladowania i represje wobec duchowieństwa w okresie zniewolenia komunistycznego – Kapłani byli skazywani na karę śmierci, którą potem zamieniono na długie lata więzienia. taki los spotkał m. in. kapłanów: Mariana Łososia, Wacława Ortotowskiego i Stefana Farysia. Aresztowany został również ks. Józef Janson, ks. Józef Musiel i trzeci redaktor naczelny „Niedzieli” ks. Antoni Marchewka – przypomniał ks. Kapuściński.

„W późniejszych latach PRL-u szykany spotykały kapłanów zaangażowanych w opiekę duszpasterską w środowisku „Solidarności” i opozycji demokratycznej. Taki los spotkał m. in. ks. Mariana Dudę i ks. Zenona Raczyńskiego” – kontynuował ks. Kapuściński.

Prelegent przypomniał również, że do dzisiaj są niewyjaśnione okoliczności śmierci kapłanów: Boguchwała Tuora, Mariana Noworyta i Leona Błaszczaka. Na zakończenie prelegent podkreślił, że „nie wolno pominąć antyklerykalizmu III RP po 1989 r.”.

Podsumowując konferencję abp Wacław Depo zaapelował o świadectwo i pamięć o dziejach Kościoła Częstochowskiego i przypomniał słowa św. Jana Pawła II, który w czerwcu 1979 r. w Gnieźnie powiedział, ze „aby trwać to trzeba powracać do początku”.

28 października 1925 r. papież Pius XI, na mocy bulli „Vixdum Poloniae unitas”, powołał do istnienia diecezję częstochowską. 2 lutego 1926 r. sakrę biskupią otrzymał pierwszy biskup częstochowski Teodor Kubina.

W ciągu dziejów Kościoła częstochowskiego kolejno biskupami ordynariuszami byli: Teodor Kubina (1925-1951), Zdzisław Goliński (1951-1963), Stefan Bareła (1964-1984), Stanisław Nowak (1984-1992, arcybiskup i pierwszy metropolita częstochowski 1992-2011) i od 2011 r. abp Wacław Depo. Natomiast biskupami pomocniczymi byli: Antoni Jacek Zimniak (1936-1943), Stanisław Czajka (1944-1965), Stefan Bareła (1960-1964), Tadeusz Szwagrzyk (1964-1992), Franciszek Musiel (1965 –1992), Miłosław Jan Kołodziejczyk (1978-1994), Jan Wątroba (2000-2013 ) oraz Antoni Długosz od 18 grudnia 1993 r.