Cmentarz parafialny w Nakle przy ul. Bohaterów położony jest
na zachodnim skraju miasta, na terenie opadającym z północy na południe.
Założony został w 1890 r. i powiększony w 1928 r. do powierzchni
6,28 ha. Nakielska nekropolia podzielona jest na 24 kwatery i swoim
kształtem przypomina nieforemny trapez. Można na niej wydzielić wiodące
od ul. Bohaterów na północ dwie główne aleje.
W centralnym miejscu wschodniej alei stoi figura Matki
Bożej, której tło stanowi kaplica-mauzoleum rodziny Biniakowskich
z 1927 r. Od kaplicy prowadzą betonowe schody na skarpę, na której
wznosi się, zwieńczona figurą Chrystusa, murowana z cegły kaplica
- dawna prochownia z blankami z XIX w.
Na lewo od figury Matki Bożej umieszczono głaz, a przed
nim tablicę inskrypcyjną upamiętniającą pomordowanych w latach 1939-45.
Tuż obok znajduje się zbiorowa mogiła ziemna tych ofiar, pośrodku
której stoi żeliwny krzyż. Jest też miniaturowy krzyż harcerski,
upamiętniający śmierć dziewiętnastoletniego druha Mariana Pokrzywińskiego,
zamordowanego w niedalekim Paterku w 1939 r.
Wysadzona kasztanowcami zachodnia aleja ma początek przy
zabytkowej bramie wejściowej, na którą prowadzą betonowe schody.
Bramę, na której umieszczono słowa: "Jam jest Zmartwychwstanie" tworzą
dwa bloki kamienne wzniesione w 1922 r. dla upamiętnienia osób, które
oddały życie w powstaniu wielkopolskim. Po stronie zachodniej znajduje
się podłużny grób 32 powstańców. Między dwoma krzyżami Virtuti Militari
widzimy tablicę zawierającą 15 nazwisk ofiar z 1919 r. Wschodnią
stronę tworzy mogiła Antoniego Nadskakuły (1888-1919) - rzemieślnika,
który "słowem świadczył i krwią przypieczętował polskość Nakła i
Krajny". Poległ on 2 czerwca na nakielskim Rynku za udzielenie gościny
dziennikarzom angielskim, przybyłym dla zapoznania się z wynikami
powstania. Mogiła została ogrodzona murkiem z kostek kamiennych.
Na tablicy jest płaskorzeźba białego orła na czerwonym tle. Całość
odnowiono w 1945 r.
W centralnym miejscu zachodniej alei wznosi się monumentalny
krzyż drewniany z metalową figurą Chrystusa Ukrzyżowanego. Najstarsza
budowla, pochodząca z okresu założenia cmentarza, zachowała się na
zachodnim jego skraju. Jest nią kaplica - grobowiec rodziny Mantejewskich.
Jeszcze tylko jeden nagrobek pamięta tamte lata - betonowy krzyż
na grobie zmarłych w 1890 r. Zeydów.
Kilka grobów pochodzi z drugiej dekady XX w. Wyróżnia
się nagrobek z gotycką inskrypcją: Frau Rektor Marie Greiner (1874-1918)
. Widzimy jeszcze grobowiec Jana Pałrzewicza (1846-1924) i jego żony
Heleny z Krawczyńskich (1852-1916) z płaskorzeźbą Serca Jezusa w
steli.
Chodząc po nekropolii, na nagrobkach odczytać można nazwiska
znanych nakielczan: Cypriana Żakowskiego (1850-1927) - sędziego okręgowego
oraz Jana Gorączki (1919-1990) - długoletniego nauczyciela matematyki
w nakielskim liceum, krajoznawcy i autora szlaków pieszych na Krajnie.
Charakterystyczną architekturę przedstawiają nagrobki:
w tle 5 kolumn, rzeźba Chrystusa obnażonego z szat z podniesionymi
rękoma u Czapińskich i Czerwińskich, rzeźba Chrystusa idącego na
Golgotę u Bażewiczów i Wróblewskich, grobowiec rodziny Kowalskich
oraz figura Chrystusa z 1938 r. u Gapińskich.
Na nakielskiej nekropolii wzniesiono obelisk z napisem
na zbiorowej mogile 194 oficerów poległych w walkach w 1945 r.
Pomóż w rozwoju naszego portalu