Margita Kotas: - Co kryje się dziś pod hasłem: ekumenizm. Czy nie jest to jedynie puste hasło?

Ks. dr Jarosław Grabowski: - Ekumenizm nie jest nową polityką Kościoła przyjętą dla ocalenia chrześcijaństwa w zderzeniu z ateistycznym i laickim światopoglądem, nie jest szukaniem zwycięstwa własnego Kościoła nad innym Kościołem, czyli nie chce doprowadzić do jedności wszystkich przez dominację jednego. Ekumenizm jest przede wszystkim ruchem ku pełniejszej jedności chrześcijan, jest drogą Kościoła, od której nie ma odwrotu. Na tej drodze mają miejsce liczne i ważne wydarzenia dla wspólnoty chrześcijańskiej, zarówno w wymiarze powszechnym, jak i lokalnym.
Do najważniejszych wydarzeń ekumenicznych w świecie w 2009 r. zaliczyć trzeba: nawiązanie w styczniu dialogu z Bractwem Kapłańskim św. Piusa X - Kongregacja ds. Biskupów wydała dekret o zniesieniu ekskomuniki z biskupów należących do Bractwa Św. Piusa konsekrowanych przez abp. Lefebvre’a w czerwcu 1988 r.; dokonanie przez Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego wyboru nowego patriarchy Moskwy i całej Rosji, którym został dotychczasowy metropolita smoleński i kaliningradzki Cyryl; wybór w sierpniu nowego sekretarza generalnego Światowej Rady Kościołów, którym został luterański pastor i teolog z Norwegii Olav Tveit; ukazanie się w listopadzie konstytucji apostolskiej Benedykta XVI „Anglicanorum coetibus” odnośnie tworzenia Ordynariatów Personalnych dla anglikanów nawiązujących pełną komunię z Kościołem katolickim, o której szczegółowo pisałem w „Niedzieli” z 29.11.2009.
Natomiast w kraju spośród licznych wydarzeń ekumenicznych odnotować należy: wrześniową pielgrzymkę pojednania na Jasną Górę rosyjskich duchownych prawosławnych, którzy z rąk Księdza Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego otrzymali kopię ikony Matki Bożej Częstochowskiej, która będzie czczona w klasztorze w Nilo-Stołobieńsku koło Ostaszkowa; w październiku - wybór nowego biskupa Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce, którym został ks. Jerzy Samiec, dotychczasowy prezes Synodu i proboszcz parafii w Gliwicach; przedstawienie w dniu 1 grudnia, na Ogólnopolskim Zjeździe Referentów ds. Ekumenizmu w siedzibie KEP w Warszawie projektu statutu Stowarzyszenia Teologów Ekumenistów, którego celem jest naukowa refleksja nad ekumenicznym zaangażowaniem Kościoła, promocja ekumenizmu w środowiskach kościelnych i naukowych oraz troska o dydaktykę ekumenizmu.
23 stycznia br. mija 10. rocznica podpisania w Polsce wspólnej deklaracji uznającej ważność chrztu świętego udzielonego w Kościele katolickim i Kościołach członkowskich PRE (z wyjątkiem Kościoła Chrześcijan Baptystów), która jest owocem dialogów ekumenicznych w naszym kraju.
Niewątpliwie ważnym wydarzeniem o charakterze ekumenicznym i kulturalnym będzie Międzynarodowa Konferencja Naukowa z cyklu „Człowiek-Wiara-Kultura”, która już po raz trzeci odbędzie się w Częstochowie w dniach 4-6 maja br., podejmując temat: „W poszukiwaniu prawdy. Chrześcijańska Europa - między wiarą a polityką”. To częstochowskie i międzynarodowe przedsięwzięcie organizowane przez Instytut Teologiczny, Wyższe Seminarium Duchowne i Akademię Jana Długosza, przy dużym udziale Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” ma na celu zbliżenie chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, które zakłada - jak pragnął tego Jan Paweł II - doświadczenie spotkania i wzajemnego poznania poprzez spojrzenie na dziedzictwo chrześcijan, w poszukiwaniu tego, co ich zarówno łączy, jak i dzieli. Częstochowa wydaje się miejscem ze wszech miar właściwym dla spotkań chrześcijan Wschodu i Zachodu oraz badaczy ich dziedzictwa. Ikona jasnogórskiej Madonny pochodzi przecież z czasów niepodzielonego chrześcijańskiego świata i jest namacalnym znakiem jedności chrześcijańskiej kultury.

- Jakie są zadania i cele Referatu ds. Ekumenizmu, w którym Ksiądz Doktor pracuje?

- Referat ds. Ekumenizmu w Kurii Metropolitalnej jest odpowiedzią na wskazania Dyrektorium ekumenicznego z 1967 i 1993 r. wydanego przez Papieską Radę ds. Jedności Chrześcijan, które wyraźnie mówi o konieczności popierania różnych inicjatyw na rzecz jedności chrześcijan w diecezji. Podstawowym zadaniem Referatu jest organizowanie w archidiecezji spotkań ekumenicznych o charakterze modlitewnym, w celu realizacji ekumenizmu duchowego, jak i tożsamościowym, tzn. inicjatyw zmierzających do tego, aby lepiej poznać naukę wszystkich Kościołów chrześcijańskich, zwracając uwagę na elementy, które łączą, tak, by utworzyć podstawę wspólnego, praktycznego działania, dążąc ku jedności postulowanej przez Chrystusa. Referent jest doradcą w dziedzinie ekumenicznej biskupa oraz innych instancji diecezjalnych, odpowiedzialnym, jako przedstawiciel Kościoła katolickiego, w relacjach z innymi Kościołami i Wspólnotami eklezjalnymi, ułatwiając ich kontakt z biskupem diecezji, duchowieństwem, a także z wiernymi. Referent czuwa więc nad tym, aby postawy ekumeniczne wpływały na działania diecezji, chociażby poprzez organizowany corocznie w styczniu Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan.

- Ten szczególny Tydzień przeżywać będziemy od 18 do 25 stycznia...

- Tegoroczny Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan obchodzony jest na całym świecie już po raz 102. W dziesiątym roku Trzeciego Tysiąclecia Tydzień ekumeniczny obchodzony jest pod hasłem: „Wy jesteście tego świadkami” (Łk 24, 28). Temat Tygodnia został zaproponowany i opracowany przez ekumeniczną grupę chrześcijan ze Szkocji.

- Dlaczego właśnie ze Szkocji?

- Otóż sto lat temu, w 1910 r. w Edynburgu, stolicy Szkocji, miała miejsce Światowa Konferencja Misyjna, pod przewodnictwem świeckiego metodysty Johna Motta. Tę Konferencję uznaje się za inaugurację Ruchu ekumenicznego. W czerwcu 1910 r. przybyły do stolicy Szkocji na Konferencję Misyjną delegacje protestanckich towarzystw misyjnych, wywodzących się z różnorodnych gałęzi protestantyzmu, jak również z Kościoła anglikańskiego oraz przedstawiciele Kościoła prawosławnego, by przedyskutować praktyczną współpracę ekumeniczną w aspekcie ewangelizacji świata i pomóc misjonarzom w skoordynowaniu ich prac. Znaczenie tej Konferencji polega na fakcie, że stała się ona punktem wyjścia dla innych inicjatyw, które doprowadzą w końcu do ustanowienia Światowej Rady Kościołów (1948 r.). Tak w 1910, jak i w 2010 r. chrześcijanie mają na sercu jedną myśl: dla naszego człowieczeństwa, zranionego podziałami, Ewangelia nie jest luksusem, lecz najpilniejszą potrzebą. Jednak Ewangelia nie może być zwiastowana głosami, wśród których brak harmonii. Wszyscy chrześcijanie zgadzają się, że uczniowie Chrystusa powinni składać świadectwo o Nim, jednak wciąż trudno nam dotrzeć do wspólnego rozumienia tego, czym dzisiaj powinna być misja. Dlatego słowa Chrystusa: „Wy jesteście tego świadkami” przypominają nam wyraźnie, że tylko w Zbawicielu jest nasze zwycięstwo, nie tylko nad śmiercią, ale i naszymi ludzkimi podziałami.

- Jaka będzie specyfika Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan przeżywanego w naszej archidiecezji?

- Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan w naszej archidiecezji składa się zasadniczo z dwóch wydarzeń: Mszy św. o jedność chrześcijan sprawowanej pod przewodnictwem Księdza Arcybiskupa Metropolity Częstochowskiego w kościele pw. Najświętszego Imienia Maryi, w której biorą udział przedstawiciele bratnich Kościołów i alumni Wyższego Seminarium Duchownego, oraz Ekumenicznego Nabożeństwa Słowa Bożego, które odbywa się w jednej z częstochowskich parafii katolickich. W tym roku odbędzie się ono w niedzielę 17 stycznia o godz. 17.15 w parafii pw. św. Jana Sarkandra, podczas którego, w ramach gościnnej wymiany kaznodziei, kazanie wygłosi ksiądz biskup nominat prof. Marcin Hintz z Kościoła ewangelicko-augsburskiego, a uczestniczyć będą proboszczowie i przedstawiciele bratnich wspólnot chrześcijańskich, klerycy V roku naszego Seminarium oraz wierni z parafii, która jest gospodarzem spotkania, na czele z proboszczem ks. J. Ginterem, który przewodniczy nabożeństwu. W zeszłym roku tego typu spotkanie modlitewne miało miejsce w redakcji Tygodnika Katolickiego „Niedziela”, przy licznym udziale pracowników „Niedzieli”, zaproszonych alumnów Niższego i Wyższego Seminarium oraz sióstr zakonnych. W Tygodniu ekumenicznym organizowane są także modlitewne spotkania w szkołach z udziałem duchownych różnych wyznań, poprzedzone właściwym przygotowaniem na katechezach. Nie można oczywiście pominąć znaczenia modlitwy, jaka zanoszona jest w parafiach naszej archidiecezji, które korzystać mogą z broszury opracowanej co roku przez Komisję ds. ekumenizmu KEP i PRE, która zawiera teksty biblijne pochodzące z ekumenicznego przekładu oraz rozważania i modlitwy przygotowane przez przedstawicieli Kościoła rzymskokatolickiego.

- Działania ekumeniczne w archidiecezji częstochowskiej nie ograniczają się zapewne do corocznych obchodów Tygodnia Modlitw o Jedność Chrześcijan...

- Ekumenia w naszej archidiecezji nie ogranicza się tylko do Tygodnia ekumenicznego. Duchowni i świeccy z bratnich Kościołów chrześcijańskich biorą również czynny udział w innych spotkaniach. Dla przykładu, w ubiegłym roku ks. prof. Marcin Hintz i ks. mitrat Mirosław Drabiuk spotkali się ze wspólnotą Wyższego Seminarium na swojego rodzaju panelu dyskusyjnym połączonym z modlitwą, podczas którego przedstawiano najbardziej aktualne problemy, jakie spotykają uczniów Chrystusa różnych wyznań. Próbowano m.in. odpowiedzieć na pytanie: czego katolicy mogą nauczyć się od luteran i prawosławnych, a luteranie i prawosławni od katolików? Ekumeniczni goście brali także udział w obchodach Dnia Papieskiego, w ramach stałej, doktrynalnej formacji katechetów uczestniczyli w spotkaniu w Instytucie Teologicznym, wyjaśniając ważność ekumenizmu w praktyce duszpasterskiej, itp.

- Które z Kościołów włączone są w te wspólne działania ekumeniczne?

- Działalność ekumeniczna w archidiecezji skierowana jest głównie do Kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej, która jest częścią międzynarodowego ruchu ekumenicznego. Należą do niej: parafia ewangelicko-augsburska, której proboszcz ks. dr hab. Marcin Hintz na początku listopada ubiegłego roku został mianowany biskupem wojskowym, czyli Naczelnym Kapelanem Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego; parafia prawosławna, wznosząca swoją świątynię przy ul. Kopernika, której przewodzi ks. mitrat Mirosław Drabiuk; parafia polskokatolicka, w której rezyduje bp Jerzy Szotmiller, emerytowany administrator diecezji krakowsko-częstochowskiej. W Gniazdowie k. Koziegłów znajduje się Starokatolicka Parafia Mariawitów, istniejąca od 1906 r., której proboszczem jest ks. Tadeusz Ł. Ratajczyk. W Kleszczowie istnieje parafia ewangelicko-reformowana. W Częstochowie znajduje się także zbór Chrześcijan Baptystów. Spośród wspólnot nie należących do Polskiej Rady Ekumenicznej wymienić należy Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, który działa na terenie Częstochowy, Zawiercia, Myszkowa i Wielunia, Zbór Hosanna Kościoła Zielonoświątkowego w Częstochowie oraz Kościół Wolnych Chrześcijan.

- Czy w świetle spraw dużo bardziej błahych dzielących współczesne społeczeństwa, możemy dziś patrzeć na przyszłość ekumenii z optymizmem?

- Droga do jedności jest blokowana nieraz przez kamienie, a nawet skały, mimo tego nie można na nią patrzeć z pesymizmem. Ruch ekumeniczny nie jest owocem liberalizmu czy indyferentyzmu, ale zawsze jest on dziełem Ducha Świętego. Kard. Walter Kasper, przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan wymownie stwierdził, iż „biadanie nad zastojem w ekumenizmie i brakiem osiągnięć, z przeoczaniem tego, co w ostatnich latach zrobiono, to wprost niewdzięczność”. Trzeba natomiast odpowiedzialnej wiedzy i nawrócenia serca, bez którego nie ma prawdziwego ekumenizmu. Nie tylko sprawa jedności chrześcijan, ale w ogóle Kościół szczególnie w Europie potrzebuje dziś nowego entuzjazmu płynącego z głębokiej duchowej odnowy.

- Czy, choćby ze względu na „wymóg” odpowiedzialnej wiedzy, do ekumenizmu powołany może być każdy przeciętny katolik, czy może powinien ten problem zostawić światlejszym od siebie?

- Warto pamiętać, że ekumenizm jest zaangażowaniem całego Kościoła na wszystkich jego poziomach i we wszystkich środowiskach. Ekumenizmu nie uprawia się tylko na szczycie Kościoła. Nie prowadzą go jedynie eksperci teologii w środowisku akademickim. Każdy jest do niego wezwany i może w nim uczestniczyć wnosząc swój wkład.