AGNIESZKA STRZĘPKA: - Rozpoczęcie przez nowo mianowanego biskupa diecezjalnego posługi w diecezji odbywa się w czasie uroczystego wprowadzenia (ingresu) do kościoła katedralnego. Dlaczego wybierany jest ten właśnie kościół?

KS. KAN. MACIEJ STASZAK: - Kościół katedralny to kościół, w którym znajduje się katedra biskupia - miejsce zarezerwowane dla biskupa. Ma ona przypominać biskupowi, że jest powołany do tego, aby służyć braciom, a nie aby jemu służono, ale także jest znakiem jedności w wierze Kościoła partykularnego zgromadzonego wokół biskupa, który wypełniając zadania nauczyciela, kapłana i pasterza prowadzi lud Boży do Królestwa niebieskiego. Początkowo katedra biskupia miała formę krzesła znajdującego się na podwyższeniu, które zajmował jedynie biskup, a słowo „katedra” odnosiło się jedynie do tego miejsca. Katedra biskupia znajdowała się w kościele biskupim i była z nim nierozerwalnie związana. Dlatego też kościół ten często nazywano „ecclesia matrix” lub „ecclesia mater” (kościół matka, macierzysty, założycielski). Z czasem słowo „katedra” straciło znaczenie i zaczęto odnosić je do kościoła biskupiego, a w odniesieniu do katedry biskupiej zaczęto używać określenia „tron”. W 1968 r. Stolica Apostolska postanowiła, że katedra biskupia nie powinna przypominać tronu, ale nie należy zmieniać tego, co stanowi zabytek. W swojej prostej formie ma być miejscem, z którego biskup będzie dobrze widziany przez wiernych i będzie jasne, że rzeczywiście przewodniczy wspólnocie wiernych.
Kościół katedralny z katedrą biskupią jako „matką i głową wszystkich kościołów diecezji”, jest centralnym miejscem celebracji, którym przewodniczy biskup. To w tym kościele celebrowana jest Liturgia w uroczyste dni roku liturgicznego, udzielane są święcenia, poświęca się olej Krzyżma i błogosławi olej chorych, a także odbywają się najważniejsze wydarzenia w życiu Kościoła partykularnego, jak: synod, przyjęcie nowego biskupa czy jego pogrzeb. Zwykle w jego podziemiach pochowani są zmarli biskupi diecezjalni, zaś co roku w diecezji obchodzi się święto poświęcenia kościoła katedralnego. Z kościoła katedralnego powinien płynąć przykład zachowania przepisów, dokumentów i ksiąg liturgicznych, odnoszących się do sposobu sprawowania liturgii, a także do urządzenia i wystroju kościołów.

- W swojej diecezji posługę biskup rozpoczyna od ingresu, czyli pierwszego uroczystego wejścia do kościoła katedralnego. Skąd wywodzi się ten zwyczaj?

- Zwyczaj odbywania ingresu wywodzi się z praktyki prawa rzymskiego. Według niego wejście do budowli, czy posiadłości oznaczało wejście w jej posiadanie, możliwość zarządzania i dysponowania nią. Taki ingres wymagał również przedstawienia się ludowi oraz zakomunikowania programu działania. Zwyczaj ingresu, który był praktykowany w Cesarstwie Rzymskim, wywarł wpływ na ceremonie związane z obejmowaniem i sprawowaniem zarówno władzy świeckiej, jak i rozpoczęciem posługi przez biskupa w diecezji. W Kościele do dzisiaj pozostał zwyczaj ingresu, czyli jak nazywa go „Caeremoniale Episcoporum”, przyjęcia biskupa w jego kościele katedralnym. Poszczególne części liturgii związanej z objęciem diecezji przez biskupa wymownie uświadamiają, że nowy biskup rozpoczyna pełnienie swojej posługi, której głównymi zadaniami jest głoszenie słowa Bożego (nauczanie), celebrowanie liturgii (uświęcanie) oraz prowadzenie ludu Bożego do zbawienia (pasterzowanie).

- Czym wyznaczony jest początek posługi biskupa w diecezji?

- Według wymagań norm prawa kanonicznego, zgodnie z tradycją oraz teologią, początek posługi biskupa w diecezji rozpoczyna się celebracją Mszy św. Nowo mianowany biskup przewodniczy Liturgii sprawowanej razem z innymi biskupami, na znak jedności Kolegium Apostolskiego, a także z prezbiterami, którzy są najbliższymi współpracownikami biskupa w wypełnianiu zadań związanych z jego posługą. Na początku Eucharystii odbywają się obrzędy związane z ingresem. Należą do nich: odczytanie listu apostolskiego i zajęcie katedry biskupiej.

- Co oznaczają obrzędy mające miejsce podczas ingresu?

- Pierwszy obrzęd ma znaczenie kanoniczne. Biskup podejmuje swoje zadania w diecezji w imieniu Chrystusa z mandatu Biskupa Rzymu, przez którego jest posłany. Dlatego po przybyciu do swojej diecezji ma obowiązek przedstawienia wobec kolegium konsultorów pisma apostolskiego, na mocy którego Papież powierza mu wszelką władzę zwyczajną, własną i bezpośrednią, jaka jest wymagana do pełnienia pasterskiego urzędu (KPK kan. 381) w Kościele partykularnym. Odczytanie dokumentu odbywa się w obecności kanclerza kurii, którego zadaniem jest sporządzenie protokółu, a także zgromadzonych na liturgii wiernych, którzy są reprezentacją ludu Bożego diecezji. Odpowiadając na decyzję Papieża i wyrażając radość z nowego Pasterza, po odczytaniu pisma apostolskiego, wierni oddają cześć Bogu w Trójcy Jedynemu słowami: Bogu niech będą dzięki oraz śpiewem Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu.

- Dlaczego jest to istotny moment w liturgii?

- Od tego momentu nowo ustanowiony biskup posiada pełne prawo, do tego, aby w kościele katedralnym zająć należące do niego miejsce - katedrę biskupią, znak jego władzy nauczycielskiej, kapłańskiej i pasterskiej oraz znak jedności wyznawców tej samej wiary. Jak czytamy w „Dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów”, biskup posiadając pełnię kapłaństwa jest następcą Apostołów postawionym przez Ducha Świętego, jako pasterz. Chrystus bowiem dał Apostołom oraz ich następcom nakaz i władzę, by nauczali wszystkie narody, uświęcali ludzi w prawdzie oraz obejmowali ich troską pasterską. Z tej racji biskup stał się przez Ducha Świętego, który został mu dany, prawdziwym i autentycznym nauczycielem wiary, kapłanem i pasterzem. I to z tej racji biskupowi należy się szacunek oraz posłuszeństwo. Po zajęciu przez biskupa katedry wyrazy czci i szacunku (homagium) składają mu jego najbliżsi współpracownicy: biskupi pomocniczy, przedstawiciele duchowieństwa (prezbiter i diakon), osoby życia konsekrowanego i wierni świeccy. Podczas ingresu duże znaczenie ma także błogosławieństwo, jakiego udziela nowy metropolita zgromadzonemu Kościołowi.

- Jakie insygnia wyróżniają arcybiskupa metropolitę?

- W czasie sprawowania liturgii Mszy św. biskup używa takich samych szat liturgicznych jak prezbiter, czyli alby, stuły oraz ornatu. Zgodnie z tradycją, dla ukazania tego, że biskup jest sługą, w uroczystych celebracjach pod ornat powinien nałożyć dalmatykę - szatę liturgiczną diakona. Biskup używa także oznak pontyfikalnych, którymi są: pierścień, pastorał, mitra, krzyż noszony na piersiach (pektorał), ponadto arcybiskup metropolita zakłada paliusz. Są one przekazywane biskupowi w czasie święceń biskupich. Kiedy arcybiskup metropolita idzie w procesji, na jej początku niesie się krzyż metropolity, czyli o dwóch poprzecznych ramionach: górnym - krótszym i dolnym - dłuższym.

- Jak mamy rozumieć znaczenie noszonych przez arcybiskupa metropolitę insygniów?

- Pierścień powinien być zawsze noszony przez biskupa, gdyż jest oznaką wierności i wiary oraz oblubieńczej więzi z Kościołem. Poza tym, jest konsekwencją przyjętych zobowiązań „zachowania czystego i nienaruszalnego skarbu wiary, który zgodnie z tradycją od czasów apostolskich zawsze i wszędzie jest strzeżony w Kościele”. Pastorał to znak pełnienia przez biskupa zadania pasterza, czyli tego, który będąc przewodnikiem odpowiedzialnym za lud Boży prowadzi go i wskazuje drogę. Biskup używa pastorału, gdy idzie w procesji, słucha Ewangelii, wygłasza homilię, przyjmuje śluby lub przyrzeczenia, wypowiada wyznanie wiary oraz podczas błogosławieństwa osób. Podczas celebracji liturgicznych biskup zakłada także mitrę. Jest to nakrycie głowy, które ma mu przypominać o ciągłym dążeniu do świętości. Symbolika mitry odwołuje się do tekstów biblijnych mówiących, iż mitra jest rodzajem turbanu z napisem: „Poświęcony dla Jahwe” (Wj 28, 36) oraz „kiedy zaś objawi się Najwyższy Pasterz otrzymacie niewiędnący wieniec chwały” (1P 5, 4). Biskup używa mitry gdy siedzi, wygłasza homilię, wypowiada słowa powitania, przemówienia i zachęty, uroczyście błogosławi, wykonuje gesty sakramentalne oraz idąc w procesji. Znakiem godności kościelnej jest natomiast piuska - niewielkie okrągłe nakrycie głowy w kolorze fioletowym. Piuska jest noszona, kiedy biskup sprawuje liturgię oraz poza nią. Krzyż (pektorał) noszony przez biskupa na piersiach na ornacie, przypomina mu o konieczności kroczenia za Chrystusem, głoszenia i bycia świadkiem Ukrzyżowanego oraz ma go umacniać i zapowiadać, że droga cierpienia i krzyża prowadzi do chwały. Charakterystyczny dla arcybiskupa metropolity jest natomiast paliusz - wstęga wykonana z wełny baranków pobłogosławionych przez Papieża, na której wyszytych jest sześć czarnych krzyży i która spoczywa na ramionach arcybiskupa. Wyraża on jedność, więź miłości i komunii ze Stolicą Apostolską oraz jest zachętą do męstwa. Arcybiskup metropolita, który otrzymał od Biskupa Rzymu paliusz, nosi go na ornacie, kiedy na terenie swojej metropolii sprawuje Mszę św. Abp Stanisław Budzik nie będzie miał paliusza podczas ingresu do katedry lubelskiej, otrzyma go podczas uroczystości św. Piotra i Pawła.

* * *

Drodzy Siostry i Bracia

Ojciec Święty Benedykt XVI mianował nowym Metropolitą Lubelskim ks. bp. prof. dr. hab. Stanisława Budzika, dotychczasowego Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski. Spełniła się modlitwa wiernych naszej archidiecezji, zanoszona od wielu miesięcy, o nominację następcy księdza arcybiskupa Józefa Życińskiego. Oto przybywa biskup, który mocno jest związany ze swoim poprzednikiem, gdyż był kapłanem diecezji tarnowskiej, był rektorem seminarium tarnowskiego oraz rzecznikiem ówczesnego biskupa tarnowskiego Józefa Życińskiego, zanim przybył on do Lublina. Niezwykła to i symboliczna zbieżność faktów, że niegdyś biskup tarnowski w osobie księdza arcybiskupa Józefa Życińskiego przybył do Lublina i dzisiaj także przychodzi biskup Stanisław Budzik z Tarnowa do Lublina. Cieszymy się, że przychodzi człowiek o niezwykle bogatej osobowości, z wielkim doświadczeniem życia kościelnego, wykształcony, z doświadczeniem profesorskim, które zdobywał i pogłębiał jako profesor Uniwersytetu Jana Pawła II w Krakowie. To daje mu pełną płaszczyznę kontaktu ze środowiskiem akademickim. Podobnie jak zmarłemu arcybiskupowi Józefowi Życińskiemu nie będzie mu obca żadna dziedzina duszpasterska: chorzy, bezdomni, dzieci, młodzież i całe społeczeństwo.
Serdecznie zapraszam na ingres nowego arcybiskupa do Archikatedry Lubelskiej w dniu 22 października o godzinie 11.00. Będzie to ważne wydarzenie dla archidiecezji. Otoczmy nowego Arcybiskupa Metropolitę Lubelskiego naszą modlitwą i życzliwością serca.

† Mieczysław Cisło, Administrator Archidiecezji Lubelskiej