W poznańskim Instytucie Zachodnim odbyła się konferencja naukowa, której uczestnicy zaproponowali sposób „załatwienia problemów majątkowych umową międzynarodową”: chodzi o niemieckie roszczenia majątkowe dotyczące własności na polskich ziemiach zachodnich. Proponują oni, żeby rządy Polski i Niemiec ustaliły jednobrzmiącą deklarację interpretacyjną do Protokołu Dodatkowego nr 14 Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Z deklaracji tej powinno wynikać - twierdzą autorzy nowego „rozwiązania” - że obydwa rządy „nie będą popierać i uznają za bezzasadne wszelkie skargi indywidualne swoich obywateli przeciwko drugiej stronie, związane ze szkodami materialnymi poniesionymi wskutek II wojny światowej, wniesione do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka”.
Jeszcze nie tak dawno z ust niektórych uczestników poznańskiej konferencji słyszeliśmy, że w stosunkach polsko-niemieckich nie ma w ogóle żadnego problemu roszczeń majątkowych ze strony Niemców, że to tylko jacyś polscy „ksenofobiczni oszołomowie” zatruwać chcą atmosferę „niepoważnymi lękami i swą frustracją”... Doświadczyłem tego na sobie: kiedy przed akcesją Polski do UE byłem w Brukseli, napadł na mnie dość brutalnie, nie przebierając w słowach, jeden z... polskich dziennikarzy, gdy podniosłem kwestię możliwych niemieckich roszczeń. Dowiedziałem się potem, że jest czynnym działaczem pewnej niemieckiej instytucji sponsorującej... Ale czas płynął, niemieckie roszczenia okazały się realne aż do bólu, i oto Sejm podjąć musiał słynną uchwałę, wykluczającą na przyszłość spełnienie takich żądań. Uchwała polskiego Sejmu nie stanowi przecież prawa nawet w Polsce, a co dopiero za granicą... Pozostałe we wzajemnych stosunkach wątpliwości usiłował tuszować i ukrywać przed polską opinią publiczną lewicowy premier Marek Belka, który wespół z b. niemieckim kanclerzem Schroederem próbował w dodatku oszukać polską opinię publiczną, powołując... dwóch prawników, solennie zapewniających, że o żadnych roszczeniach mowy być nie może, bo obydwa rządy tego nie chcą... To oświadczenie dwóch prawników miało rzekomo oddalić od Polski raz na zawsze groźbę niemieckich żądań... Że kanclerz Niemiec w ten sposób chciał usypiać polską opinię publiczną, to zrozumiałe - czemu jednak przyłączył się do tego p. Belka?... Stanowisko zajęte niedawno przez „konferencję naukową w Instytucie Zachodnim” potwierdza tylko, że sztuczka Schroedera i Belki ma krótkie nogi, jak każde kłamstwo: żadna opinia „uczonych jurysprudentów” nie wystarczy, żeby wyeliminować groźbę niemieckich roszczeń odszkodowawczych! Bardziej skuteczna okazała się inicjatywa polityczna Lecha Kaczyńskiego, który kazał liczyć straty wojenne poniesione w Warszawie... Zaczęły liczyć i inne miasta w Polsce i okazało się, że wartość tych strat znacznie przewyższa roszczenia niemieckie: to podziałało na stronę niemiecką jak zimny prysznic. Obecna inicjatywa poznańskiej „konferencji” zmierza do tego (tak przynajmniej jest przedstawiana), by przewekslować tę sprawę na grunt przyjętego już przez Niemcy prawa międzynarodowego i - wykorzystując „procedurę Protokołu Dodatkowego nr 14” - pozbawić Niemców prawa do zgłaszania roszczeń. Jak widać - naprawa tego, co zepsuł rząd Tadeusza Mazowieckiego, podpisując z Niemcami traktat o dobrosąsiedzkich granicach bez uregulowania kwestii własności (na żądanie strony niemieckiej!), trwa długo, a... i tak nie widać końca. Bo nawet gdyby jakimś politycznym wysiłkiem graniczącym z cudem udało się w trybie wspomnianej procedury dokonać postulowanego zapisu (deklaracji interpretacyjnej) - będzie to rządowa, a nie sądowa interpretacja, i nie musi zobowiązywać Trybunału do jej przestrzegania. Trybunał może bowiem uznać, że jest ona właśnie... sprzeczna z prawami człowieka i obywatela, uzasadniając to - całkiem zresztą słusznie - tak, że rząd niemiecki może swobodnie dysponować (zrzekać się lub nie) swoim własnym mieniem, ale nie mieniem swoich obywateli! Wbrew takiej „deklaracji interpretacyjnej” - Europejski Trybunał Praw Człowieka mógłby więc spokojnie uznać taką deklarację za niewiążącą go w indywidualnych sprawach. Po wtóre, co ważniejsze: o ile pamiętam, niemiecki Trybunał Konstytucyjny stwierdził nie tak dawno prymat niemieckiej Konstytucji nad prawem wspólnotowym (międzynarodowym), a pewne zapisy tej Konstytucji (np. uznawanie ubezpieczeń dokonanych w obszarze przedwojennych Niemiec) wskazują, że taka wspólna, rządowa „deklaracja interpretacyjna” wcale nie byłaby zgodna z tą Konstytucją.
Triki i sztuczki prawne chyba niczego pozytywnego nie urodzą, mogą jedynie rodzić kolejne fałszywe złudzenie, że taka „deklaracja interpretacyjna” oddaliła już problem możliwych roszczeń; aby tak się stało, potrzebny jest dodatkowy traktat polsko-niemiecki (traktat pokojowy), jako umowa międzynarodowa zatwierdzona przez niemiecki parlament, której zgodność z niemiecką Konstytucją zostanie potwierdzona przez niemiecki Trybunał Konstytucyjny... - lub zmiana niemieckiej Konstytucji.
Przy okazji tego problemu zauważmy, że mimo członkostwa Polski w UE i NATO sprawa rurociągu pod Bałtykiem pokazuje dobitnie, że Warszawa jest już tylko informowana o wspólnej polityce niemiecko-rosyjskiej, przy biernej postawie reszty UE. Tego właśnie obawiali się eurosceptycy: że względem Polski polityka niemiecko-rosyjska może zastąpić „politykę europejską”...