Reklama

W wolnej chwili

205 lat temu powstało Towarzystwo Filomatów

205 lat temu, 1 października 1817 r., na Uniwersytecie Wileńskim powstało tajne Towarzystwo Filomatyczne. "Filomaci byli najważniejszą grupą w pokoleniu, które przeprowadziło przemianę oświeceniowo-romantyczną w Polsce. To wśród nich najwcześniej pojawili się młodzi autorzy, którzy torowali drogę romantyzmowi" - powiedział PAP prof. Bogusław Dopart, literaturoznawca z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

[ TEMATY ]

nauka

studenci

Adobe Stock

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Źródeł inspiracji do rozwiązań organizacyjnych oraz ideowych filomatów należy szukać na innych uczelniach z tamtego czasu. "Elita studencka kierowała swoją uwagę ku ościennym uczelniom pruskim czy niemieckim. Blisko był Królewiec, w polu widzenia była Jena, w której na przełomie wieków rodził się romantyzm niemiecki. Szczególne znaczenie dla filomackich filologów (Jeżowskiego, Kowalewskiego, Mickiewicza) miały osiągnięcia humanistyki w Getyndze. Nie bez znaczenia dla form działalności filomackiej były zawiązane w Niemczech grupy literackie, niemiecki ruch studencki (ruch burszowski, korporacyjny), być może również powstałe w USA bractwa studenckie" – ocenił prof. Dopart.

Młodzi wilnianie imponowali chłonnością intelektualną. Zainteresowania filomatów rozwijały się wokół filologii klasycznej, myśli moralnej, filozofii, historii, prawa, estetyki, nawet wokół ekonomii i polityki. Przyswajali myśl niemiecką, francuską, brytyjską, także amerykański franklinizm. Ich twórczość literacka szła w parze z wiedzą naukową o człowieku i o świecie. "Swą rewolucję romantyczną przeprowadzali w oparciu o wykształcenie zdobyte na oświeceniowym uniwersytecie. Wspierała ich filologia, hermeneutyka, historia filozofii greckiej. Gdyby Mickiewicz nie znał studiów porównawczych nad religiami, które zainicjowano w Getyndze, na pewno nie stworzyłby rewelacyjnych +Dziadów+ wileńsko-kowieńskich" – powiedział badacz.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

"Filomatom zawdzięczamy przede wszystkim model co prawda jeszcze przedromantycznej, ale zwiastującej już jednak nową epokę +republiki młodych+. Tam kształtowała się kultura nowoczesnej wspólnoty i indywidualności" – zaznaczył prof. Dopart. "To młodzi wilnianie na nowo odkryli tradycje klasyczne, na nowo je interpretowali, a jednocześnie z wielką otwartością, w twórczy i nieepigoński sposób odwoływali się do nowoczesnych idei" – dodał.

Podziel się cytatem

Reklama

Filomaci są trwale obecni w naszej tradycji kulturalnej. Jak wskazał prof. Doprt, "stworzyli pewne wzory dla naszych doświadczeń intymnych". Sięgamy do postaci Tomasza Zana jako uosobienia pięknej, lojalnej, ofiarnej przyjaźni. Wspominamy o miłości Gustawa i Maryli. Filomaci położyli zasługi dla polskiego regionalizmu. "Pierwszy program naszego romantyzmu, pod znakiem ludowości, kształtował się w intensywnym dialogu Mickiewicza z filomackimi +balladzistami+ – Czeczotem, Zanem" – zwrócił uwagę literaturoznawca. "Z innych wielkich legend filomackich mamy +celę Konrada+ w klasztorze bazyliańskim, przeniesioną do poezji w III części +Dziadów+. W więziennych murach poeta wygłosił jedną ze swych improwizacji, w której cierpienie młodzieży wileńskiej ujął w kontekście męki krzyżowej Chrystusa. To zalążek polskiego mesjanizmu" – wyjaśnił prof. Dopart.

Reklama

"Zasługą filomatów jest to, że byli oni najważniejszą grupą w pokoleniu, które przeprowadziło przemianę oświeceniowo-romantyczną w Polsce. To wśród nich najwcześniej pojawili się młodzi autorzy, którzy torowali drogę romantyzmowi" – podkreślił prof. Bogusław Dopart. "Zawdzięczamy im również zespół wartości, do których we wszystkich następnych epokach odwoływały się polskie organizacje młodzieżowe. Więcej, to u filomatów, łączących inspiracje oświeceniowe i romantyczne, kształtował się etos inteligencki i podstawy tradycji inteligenckiej" – powiedział.

Reklama

W rozmowie z PAP prof. Dopart zaznaczył, że "czasem uważa się, iż filomaci byli grupą dość przeciętnych młodych ludzi, którzy miejsce w pamięci zbiorowej zawdzięczają Adamowi Mickiewiczowi". "Jest to jednak nieprawda, ponieważ byli oni elitą studencką, która wywarła niezwykły wpływ na świadomość polityczną i literacką Polaków" – podkreślił literaturoznawca. Jak zwrócił uwagę, "długo by wymieniać ich indywidualne osiągnięcia i zasługi". "Józef Jeżowski był wykładowcą uniwersytetów w Kazaniu i Moskwie. Kariery profesorskie zrobili również Józef Kowalewski i Aleksander Chodźko. Franciszek Hieronim Malewski był znakomitym prawnikiem, kodyfikatorem praw litewskich, przy tym współzałożycielem oraz redaktorem +Tygodnika Petersburskiego+. Bardzo wartościowe publikacje folklorystyczne zawdzięczamy Janowi Czeczotowi, który należy też do ojców założycieli nowoczesnej literatury białoruskiej. Do postaci o międzynarodowym znaczeniu, wręcz emblematycznych postaci XIX wieku, należy Ignacy Domeyko" – wyjaśnił. "Wszelkie próby pomniejszania znaczenia i dorobku filomatów są zupełnie bezprzedmiotowe" – podsumował prof. Bogusław Dopart.(PAP)

Reklama

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ skp/

2022-10-01 07:56

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Nowe światy w zasięgu wyobraźni

Media co rusz donoszą o odkrywaniu przez astronomów nowych pozasłonecznych planet. Na chwilę obecną potwierdzono istnienie prawie pięciuset globów. Czy któryś z nich ludzkość kiedyś skolonizuje?

Kiedyś z pewnością tak będzie, że nasi potomkowie wybiorą się w międzygwiazdową podróż, by zasiedlać odkryte planety. Niemniej jednak nie stanie się to wcześniej niż za kilkaset lat. Tymczasem pozostaje nam śledzić poczynania naukowców, którzy odsłaniają przed nami tajniki wszechświata.
Nie tak dawno cały świat obiegła nowina, że amerykańscy astronomowie po 11 latach obserwacji odkryli planetę, na której może istnieć życie i która wydaje się przyjaznym miejscem do ewentualnego zamieszkania. Rzecz dotyczy skalistego obiektu znajdującego się „tylko” 20 lat świetlnych od nas, który wraz z innymi pięcioma planetami obiega gwiazdę Gliese 581 w gwiazdozbiorze Wagi.
Glob nosi roboczą nazwę Gliese 581g i odkryto go dzięki wykorzystaniu tzw. efektu Dopplera, wykorzystując dane spektroskopu HIRES pracującego na Hawajach. Badaniom przewodzili: Stephen Vogt - profesor astronomii i astrofizyki na Uniwersytecie Stanu Kalifornia w Santa Cruz oraz Paul Butler z Carnegie Institute. Wyniki obserwacji opublikowano na łamach prestiżowego czasopisma „Astrophysical Journal”.

CZYTAJ DALEJ

Msza Krzyżma. W Chrystusie wzrastamy i przynosimy owoce

2024-03-28 13:30

Archikatedra lubelska

Kapłani są namaszczeni i posłani, aby głosić Chrystusa i dawać świadectwo Ewangelii słowem i życiem - powiedział abp Stanisław Budzik.

CZYTAJ DALEJ

Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował, ale jej ślady nosił na ciele

2024-03-28 23:15

[ TEMATY ]

Droga Krzyżowa

św. o. Pio

Wydawnictwo Serafin

O. Pio

O. Pio

Mistycy wynagrodzenia za grzechy są powołani do wzięcia w milczeniu grzechów i cierpienia świata na siebie, w zjednoczeniu z Jezusem z Getsemani. Rzeczywiście, Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował i boleśnie przeżywał, ale jej ślady nosił na własnym ciele, aby w zjednoczeniu ze swoim Boskim Mistrzem współdziałać w wynagradzaniu za ludzkie grzechy. Jako czciciel Męki Pańskiej chciał, aby i inni korzystali z jego dobrodziejstwa.

„Misterium miłości. Droga krzyżowa z Ojcem Pio” to rozważania drogi krzyżowej, które proponuje nam br. Błażej Strzechmiński OFMCap - znawca życia i duchowości Ojca Pio. Rozważania każdej ze stacji przeplatane są z fragmentami pism Stygmatyka. Książka wydana jest w niewielkiej, poręcznej formie i zawiera także miejsce na własne notatki, co doskonale nadaje się do osobistej kontemplacji Drogi krzyżowej.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję