Kościół we Francji
Ks. Martin de La Roncière
Obecną sytuację Kościoła we Francji można porównywać do stanu osoby na rekonwalescencji po ciężkiej chorobie. Ciężka choroba Kościoła francuskiego sięga lat 60. i 70. minionego wieku. Była ona spowodowana z jednej strony powierzchowną interpretacją nauczania Soboru Watykańskiego II, a z drugiej - wpływem prawdziwej rewolucji kulturalnej maja 1968 r. na całe społeczeństwo francuskie i na sam Kościół.,
Skutki kryzysu
W latach posoborowych doszło do radykalnych zmian w istotnych dziedzinach życia Kościoła, takich jak katecheza i liturgia, naznaczonych odrzuceniem spuścizny przeszłości w imię tzw. ducha Soboru. W wielu kręgach kościelnych ograniczono bogate nauczanie Soboru Watykańskiego II do niektórych haseł, np.:
- "lud Boży"- jak gdyby już nie było potrzeby autorytetu w Kościele; stąd głęboki kryzys tożsamości kapłanów i osób konsekrowanych;
- "otwarcie na świat" - stąd ciągła troska, by nie razić, by być tolerancyjnym aż do zrezygnowania z ducha misyjnego i ze znaków widzialnych; celowo zbudowano kościoły bez dzwonnic i pod budynkami, czyli zupełnie niewidzialne; prawie wszyscy kapłani i osoby konsekrowane zrezygnowali ze stroju duchownego, zlaicyzowano wiele stowarzyszeń katolickich. W ten sposób Kościół w ciągu kilku lat jakby zniknął z krajobrazu społeczeństwa francuskiego.
Słusznie mówił w 1985 r. ówczesny kard. Joseph Ratzinger w swojej książce pt. "Rozmowy o wierze": "U wielu katolików było w owych latach otwarcie bez filtrów i hamulców na świat, czyli na dominującą mentalność nowoczesną".
W tym samym okresie Kościół we Francji doświadczył drastycznego spadku regularnej praktyki religijnej (z 25% katolików w 1966 r. do 8% w 1987 r.) oraz powołań kapłańskich i zakonnych (z 700 w 1965 r. do 111 w 1980 r.).
W dniu dzisiejszym, patrząc tylko na liczby, sytuacja katolicyzmu we Francji może wydawać się katastrofalna. I tak:
- coraz mniejszy procent ludności deklaruje się jako katolicy: wg najnowszych sondaży, ok. 60% w porównaniu do 75% jeszcze w 1987 r.;
- zaledwie 45% małych dzieci jest ochrzczonych, co oznacza, że coraz większy procent rodziców oficjalnie katolickich nie prosi o chrzest dla swoich dzieci;
- tylko 7% nastolatków przystępuje do bierzmowania;
- jest zaledwie 35% sakramentalnych małżeństw;
- bardzo niski jest procent regularnej praktyki religijnej (ok. 7% katolików, czyli zaledwie 5% ludności, z ogromną większością wiernych w wieku ponad 50 lat);
- średni wiek kapłanów diecezjalnych i zakonnych wynosi ponad 65 lat;
- na cały kraj jest tylko 800 kleryków, ok. 100 przyjmuje święcenia kapłańskie.
Wszystkie badania i statystyki świata nie są jednak w stanie wyrazić życia wewnętrznego poszczególnych dusz i tajemniczego dynamizmu całego Kościoła. Znawcy Kościoła we Francji wiedzą, że poza liczbami są niewątpliwe znaki nadziei. Trzeba tutaj podkreślić znaczącą rolę sługi Bożego Jana Pawła II. Jego pytanie postawione w czasie pierwszej wizyty apostolskiej w kraju praw człowieka w 1980 r.: "Francjo, najstarsza Córko Kościoła, czy jesteś wierna obietnicom Twojego chrztu świętego?" - zostało wyryte w pamięci zbiorowej katolików francuskich.
Znaki nadziei
Od lat 80. dzięki wpływowi i promieniowaniu Papieża Polaka, szczególnie dzięki jego siedmiu wizytom apostolskim we Francji i Światowym Dniom Młodzieży (w 1997 r. odbyły się w Paryżu), w których młodzież francuska masowo uczestniczyła, atmosfera w Kościele we Francji głęboko się zmieniła. Nastąpił stopniowy powrót do niektórych zasadniczych wymiarów życia chrześcijańskiego (które w latach 60. i 70. często lekceważono), jak modlitwa, godność i piękno liturgii, widzialne znaki wiary (pielgrzymki i procesje, strój duchowny) itp. Słowem - od lat 80. francuski katolicyzm przeżywa proces odnajdywania tej wielkiej Tradycji Kościoła, z której w trudnym okresie pierwszych lat posoborowych zbyt szybko zrezygnowano.
Duży wpływ na ten powrót do źródeł ma nowe pokolenie księży i świeckich urodzonych po 1960 r., czyli osób, które wzrosły po Soborze Watykańskim II i kryzysie maja 1968 r. Są nazywane Pokoleniem Jana Pawła II, gdyż spotkania z Papieżem, szczególnie w czasie Światowych Dni Młodzieży, miały na nie głęboki wpływ i nierzadko dały początek ich powołaniu.
Znaczna część nowego pokolenia kapłanów i osób konsekrowanych należy do tzw. nowych wspólnot, czyli tych, które powstały w latach posoborowych. Są to wspólnoty Odnowy w Duchu Świętym, "Emmanuel", "Nowa Droga" i Wspólnota Błogosławieństw; wspólnoty typu monastycznego, jak Wspólnota św. Jana, Wspólnoty Jerozolimskie, Bracia i Siostry od Baranka, Wspólnoty Betlejemskie; i wspólnoty życia duchowego, jak Ogniska Miłości i karmelitański Instytut Najświętszej Maryi Panny od Życia.
Również ogromnie ważne dla rozwoju Kościoła we Francji jest pojawienie się nowego pokolenia biskupów. Wśród nich jest znaczna liczba zakonników, nawet mnichów: czterech dominikanów, franciszkanin, benedyktyn (arcybiskup Tuluzy Robert le Gall, były opat) i cysters (również były opat). Nowi biskupi są bardzo zaangażowani w pracę swojej diecezji, uczestniczą w wielu wydarzeniach kościelnych. Wydają się być mniej skrępowani niż ich poprzednicy wobec społeczeństwa świeckiego oraz mediów. Ostatnio np. nowy przewodniczący Episkopatu Francji - kard. Vingt-Trois, arcybiskup Paryża, ostro skrytykował propagandę mass mediów na rzecz legalizacji eutanazji.
Należy też podkreślić ofiarne zaangażowanie świeckich we wszystkie dziedziny życia Kościoła, zwłaszcza w katechezę (w większości katechizują kobiety), w przygotowanie do sakramentów św. i w liturgię (czytania, przygotowanie modlitwy wiernych i śpiewy).
Trzeba dodać, że obecnie Francja więcej się modli. Istnieją liczne grupy modlitewne: Odnowa w Duchu Świętym, grupy różańcowe, grupy w duchu Taizé, tzw. szkoły modlitwy itp.
Poza tym Francja cieszy się wielką liczbą wspólnot zakonnych kontemplacyjnych. Prawie każda z dziewięćdziesięciu diecezji ma na swoim terenie karmel. Są również dziesiątki klasztorów benedyktyńskich i cysterskich, męskich i żeńskich, nie licząc klarysek, dominikanek klauzurowych itp. Francuskie wspólnoty klauzurowe, ciesząc się znaczną liczbą powołań, w ciągu ostatnich 15 lat były w stanie założyć domy za granicą, włącznie z Europą Środkowo-Wschodnią. Benedyktyni ze sławnego opactwa Solesmes założyli klasztor na Litwie, cystersi z Sept-Fonds budowali własnymi rękami klasztor w Czechach, klaryski z Lotaryngii założyły klasztor na Węgrzech, a następnie w Rumunii, małe siostry betlejemskie zaś od lat 90. są obecne w okolicy Gdańska.
Poza tym różne zgromadzenia misyjne, wspólnoty i stowarzyszenia katolickie proponują młodzieży na rok albo na dwa lata wyjazd na zasadzie wolontariatu do krajów Trzeciego Świata, aby pomóc w różnych dziedzinach rozwoju oraz działalności charytatywnej i misyjnej. W ten sposób setki francuskich katolików: młodzież, ale również pary małżeńskie i rodziny z dziećmi wyjeżdżają co roku we wszystkie strony świata w duchu misyjnym.
Bardzo pozytywne dla ewangelizacji Francji jest istnienie gęstej sieci radiostacji katolickich, m.in. sieć RCF (Radia Chrześcijańskie we Francji). Co do telewizji, niedzielna transmisja pt. "Dzień Pański" (reportaż i Msza św.) w programie państwowym jest najstarsza i należy do najbardziej popularnych.
Przez te różne przykłady widać, że Kościół we Francji doznaje obecnie głębokiej odnowy duchowej. Nasienie kiełkuje, ale trzeba będzie czekać jeszcze 15 albo 20 lat z cierpliwością rolnika (por. Jk 5,7), aby zobaczyć obfite owoce. Czyż Pan Jezus nie powiedział kiedyś do swoich uczniów: "Z królestwem Bożym dzieje się tak, jak gdyby ktoś nasienie wrzucił w ziemię. Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy nasienie kiełkuje i rośnie, sam nie wie jak. Ziemia sama z siebie wydaje plon, najpierw źdźbło, potem kłos, a potem pełne ziarno w kłosie. Gdy zaś plon dojrzeje, zaraz zapuszcza sierp, bo pora już na żniwo" (Mk 4, 26-29).
W czasie swojej trzeciej wizyty we Francji (4-7 lipca 1986 r.), w homilii wygłoszonej przed ogromną rzeszą wiernych w Lyonie, sługa Boży Jan Paweł II skierował do Francuzów następujące słowa zachęty: "Kościele, któryś jest we Francji, pamiętaj o Twoim chrzcie, o przymierzu, którego Bóg nigdy się nie zaparł! Pamiętaj o Jego miłości! Pamiętaj o Duchu Świętym, który mieszka w Tobie i który nadal może wzbudzić w Tobie nową wiosnę duchową, jeżeli tego naprawdę pragniesz! Nie lękaj się...".
"Niedziela" 36/2008