Reklama

Niedziela Przemyska

Ludzie ludziom zgotowali ten los

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

We wrześniu tego roku minęło 70 lat od utworzenia przez Niemców w Trepczy obozu pracy dla Żydów. Był on zlokalizowany nad Sanem na wysokości skalistego brzegu, na którym zbudowana jest międzybrodzka cerkiewka. Miejsce to wskazała niemiecka firma Kirch-hoff, której zlecono pozyskiwanie kamienia na drogi. Na pobliskiej łące, przy drodze do Mrzygłodu postawiono dwa baraki dla dużej grupy Żydów sprowadzonych do katorżniczej pracy z getta w Zasławiu. Tu też ustawiono specjalne maszyny do kruszenia kamienia, który następnie wywożono ciężarówkami.

Jednym z nielicznych, ale pewnych źródeł wiadomości o tym obozie są zeznania Żyda, Iwlera Hermana, który przetrzymywany w obozie w Zasławiu, zdołał stamtąd uciec i ukrywając się najpierw w pomieszczeniach dworskich w Jurowcach, a później w lesie, szczęśliwie dotrwał do końca wojny. Zeznania złożone 10 maja 1946 r. w krakowskim oddziale Żydowskiej Komisji Historycznej obecnie znajdują się w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie im. Emanuela Ringelbluma.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Iwler Herman, kupiec z Ustrzyk, dosyć szczegółowo opisuje sytuację w mieście po jego zajęciu przez Niemców, najpierw 8 września 1939 r., a następnie 25 czerwca 1941 r., po wypowiedzeniu wojny Związkowi Radzieckiemu. Zgodnie z jego zeznaniami siłę roboczą obozu pracy w Trepczy stanowili młodzi Żydzi w liczbie około 600 osób, specjalnie wybierani spośród przetrzymywanych w getcie Zasławskim: „W poniedziałek 12 IX 42 zrobiono zbiórkę i wybrano 750 osób, młodych i silnych ludzi do pracy w fabryce wagonów i firmie Kirchhoff. (…) Zostałem wybrany przez Niemca inż. firmy Kirchhoff. Zabraliśmy ze sobą plecaki z ubraniem i kilka par bielizny. On jeździł na aucie, a nas zmuszał do biegu, bijąc rapaczem. Było gorąco i ludzie padali ze zmęczenia. Tak nas nagnał do Trepczy do Sanu pod skałą kamieniołomów. Tam kazał się rozebrać, kąpać się i ostrzyc. Był już wieczór, każdy był oblany potem, a woda była zimna. Musieliśmy przejść przez San nago. Woda była miejscami tak głęboka, że wielu o niskim wzroście zaczęło tonąć. Ale nie wypuszczono nikogo z wody, dopóki wszyscy nie przeszli. Wzięliśmy wtedy mniejszych chłopców na ręce i po dwugodzinnej kąpieli ubraliśmy się. (…) Tam wszyscy mieszkaliśmy w dwóch małych barakach. Była już żydowska Ordnungsdienst, która zrobiła zbiórkę i zabrała nam wszystkie rzeczy, zostawiając tylko jedną parę bielizny i ubranie. (…) Pracowaliśmy przy wydobywaniu kamieni z Sanu aż do 14 listopada kiedy rzeka już była pokryta lodem. Oprócz tego łamaliśmy skały, a mielone przez maszyny kamienie ładowaliśmy na auta i do wagonów. Wszystkie nasze rzeczy Niemcy wywieźli do Niemiec, albo sprzedali. Pracowaliśmy o głodzie i chłodzie, będąc stale bici, przez co niektórzy nawet umarli (z winy Lipholda - lagerführera) i później lekarze musieli podpisywać orzeczenia, że umarli na udar serca. Chorzy mający 40 stopni gorączki również musieli pracować. Osobiście wywiozłem 3 osoby, którzy umarli, w kilka godzin po ich zbiciu. Dostaliśmy 35 dkg chleba na 3 dni. Na obiad dawali zupę z obierek od kartofli albo z brukwi, lub też czarną kawę. (…) Jeżeli ktoś w czasie przechodzenia przez wieś zamieniał rzeczy lub kupił jedzenia (jak kartofle), Liphold i Kunze zabierali bijąc przy tym w twarz, przeważnie w oczy gumową pałką. Kunze był kierownikiem tzw. karnej grupy, gdzie każdy musiał ciągnąć kamienie na ciężkich żelaznych taczkach. (…) Tak pracowaliśmy do 14 listopada 1942 roku (była to niedziela), była już zima. W sobotę przyszedł gestapowiec Kratzman i jeszcze jeden, weszli do Lipholda oświadczyli mu, że nasza placówka zostaje zlikwidowana i mamy wrócić do Zasławia. W niedzielę rano przybyły 3-4 auta oraz auto z gestapo. (…) Okrążyli baraki, ustawili nas w piątki, kazali zabrać rzeczy i odmaszerować do Zasławia”.

Reklama

Iwler Herman wspomina, że większość Żydów z powiatów sanockiego, leskiego i ustrzyckiego - zwłaszcza starzy, chorzy i dzieci - po krótkim pobycie w Zasławiu była wywożona transportem kolejowym do obozu w Bełżcu, i tam dokonywano ich eksterminacji. W mogiłach zbiorowych w Zasławiu spoczywają tysiące Żydów bestialsko zamordowanych w czasie funkcjonowania Zwangarbeitslager Zaslaw.

Mimo obowiązywania niezwykle surowego prawa zabraniającego pod groźbą śmierci udzielania jakiejkolwiek pomocy Żydom, mieszkańcy Trepczy, wzruszeni ich tragicznym losem, najczęściej pod osłoną nocy przerzucali na teren obozu - a także krótko funkcjonującego tu getta - zawiniątka z jedzeniem. Pamięć o takich bohaterskich postawach, wypływających z przykazania miłości, przetrwała i jest przekazywana tu w wielu rodzinach po dzień dzisiejszy.

2012-12-31 00:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Wojna nigdy nie kończy się zwycięstwem

Niedziela częstochowska 36/2015, str. 1, 8

[ TEMATY ]

wojna światowa

wojna

WIKIPEDIA.PL

Wysadzenie przez Niemców kościoła św. Michała Archanioła w Wieluniu, powstałego w XIII wieku

Wysadzenie przez Niemców kościoła św. Michała Archanioła w Wieluniu, powstałego w XIII wieku

Był 1 września 1939 r., godzina 4 rano, kiedy armia niemiecka zaatakowała Wieluń. Jako pierwszy został zbombardowany szpital Wszystkich Świętych, choć był oznakowany symbolami Czerwonego Krzyża – jako miejsce chorych. Zburzono kolegiatę, synagogę i całe śródmieście. W gruzach legło ponad 70 proc. miasta, były setki zabitych, głównie niewinnych cywilów, bo w mieście nie było sztabu wojskowego. W szpitalu zginęli chorzy, siostry szarytki – pielęgniarki, niektórzy spłonęli żywcem. Tutaj też zginęły jako pierwsze podczas tej wojny polskie dzieci.

CZYTAJ DALEJ

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę, silny moralny kręgosłup i niezależność myśli

2024-03-24 08:43

[ TEMATY ]

Ulmowie

Zbiory krewnych rodziny Ulmów

Wiktoria i Józef Ulmowie

Wiktoria i Józef Ulmowie

Bratanek błogosławionego Józefa Ulmy, Jerzy Ulma, opisał swojego wujka jako mężczyznę głębokiej wiary, którego cechował mocny kręgosłup moralny i niezależność myśli. O ciotce, Wiktorii Ulmie powiedział, że była kobietą niezwykle energiczną i pełną pasji.

W niedzielę przypada 80. rocznica śmierci Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Zostali oni zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r. za ratowanie Żydów, których Niemcy zabili jako pierwszych.

CZYTAJ DALEJ

Nuncjusz Apostolski w Wielki Czwartek: Każdy dobry uczynek względem drugiego człowieka jest posługą mycia nóg

2024-03-29 08:56

[ TEMATY ]

nuncjusz

Wielki Czwartek

Nuncjusz Apostolski

Episkopat news

Każdy dobry uczynek względem drugiego człowieka - zwłaszcza cierpiącego i tego, który nie cieszy się wielkim poważaniem - jest posługą mycia nóg. Do tego właśnie wzywa nas Pan: uniżyć się, nauczyć się pokory i odwagi dobroci - mówił Nuncjusz Apostolski w Polsce abp Antonio Guido Filipazzi w homilii Mszy św. Wieczerzy Pańskiej, której przewodniczył w Sanktuarium Narodowym św. Andrzeja Boboli w Warszawie.

Nuncjusz Apostolski przypomniał, że Mszą św. Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna się święte Triduum Paschalne. „Na początku świętego Triduum prośmy przede wszystkim o łaskę głębokiego poruszenia serc wielkością tajemnic, które są celebrowane w tych dniach. Prośmy o łaskę przeżycia tych tajemnic dogłębnie i duchowo, a nie szybko i powierzchownie” - zaznaczył.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję